Administracyjne postępowanie, Ubezpieczenie społeczne
Tezy

1. Art. 7 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia oraz zaopatrzenia emerytalnego /Dz.U. Nr 21, poz. 84/ w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1992 r. zmieniającej ustawę o zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia oraz zaopatrzenia emerytalnego /Dz.U. nr 51 poz. 231/ jest niezgodny z art. 1 i art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pozostawionych w mocy art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. /Dz.U. nr 84 poz. 426/; 2. Art. 7 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia i zaopatrzenia emerytalnego /Dz.U. nr 21 poz. 84/ w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 5 czerwca 1992 r. zmieniającą ustawę o zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia oraz zaopatrzenia emerytalnego /Dz.U. nr 51 poz. 231/ jest zgodny z art. 67 ust. 2 i art. 70 ust. 1 i 2 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pozostawionych w mocy Ustawą Konstytucyjną z dnia 17 października 1992 r.

3. Art. 7 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia i zaopatrzenia emerytalnego /Dz.U. nr 21 poz. 84/ w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 5 czerwca 1992 r. zmieniającą ustawę o zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia oraz zaopatrzenia emerytalnego /Dz.U. nr 51 poz. 231/ nie jest niezgodny z art. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pozostawionym w mocy Ustawą Konstytucyjną z dnia 17 października 1992 r.

Uzasadnienie strona 1/2

Na podstawie ustawy z dnia 17 października 1991 r. waloryzacja rent i emerytur powinna zostać przeprowadzona w pierwszym kwartale 1992 r. Nie została jednakże przeprowadzona, gdyż dnia 10 marca 1992 r. weszła w życie ustawa nakazująca przeprowadzanie waloryzacji nie wcześniej niż w kwietniu 1992 r. Nastąpiła więc zmiana stanu prawnego odnosząca się do zdarzeń przeszłych, które w momencie ich zaistnienia były unormowane przez powołaną ustawę z dnia 17 października 1991 r. Prawo do podwyższenia świadczeń, które posiadali oni od dnia 10 czerwca 1992 r. zostało im z mocą wsteczną cofnięte.

Zasada lex retro non agit nie ma charakteru absolutnego i zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego można od niej odstępować, jednak wyjątkowo i tylko z usprawiedliwionych względów. W rozpatrywanej sprawie doszło do sytuacji takiej, że w cztery miesiące po uchwaleniu ustawy określającej zasady waloryzacji rent i emerytur nastąpiła kolejna zmiana zasad waloryzacji z naruszeniem zasady lex retro non agit.

Jednakże, jak to już Trybunał Konstytucyjny miał okazję stwierdzić w innych orzeczeniach, nawet najbardziej konieczne zmiany nie mogą zaskakiwać zainteresowanych i nie mogą pozbawić ich praw, które słusznie nabyli. W tej sprawie uderzające było dokonywanie przez ustawodawcę zmian co parę miesięcy, świadczące o braku stabilnej polityki ustawodawczej w dziedzinie zaopatrzenia emerytalnego. Trybunał Konstytucyjny uznał za stosowne przypomnieć pogląd wyrażony w orzeczeniu z dnia 2 marca 1993 r. K 9/92 /OTK 1992 poz. /.

W sprawie tej Trybunał Konstytucyjny nie odmawiając ustawodawcy racji posłużenia się zasadą bezpośredniego działania nowego prawa w określonych warunkach w celu osiągnięcia stanu pożądanego przez ustawodawcę przyjął jednak, że zasada ta nie może prowadzić do sytuacji zaskakującej adresatów norm prawa nową regulacją prawną zmieniającą na niekorzyść ich dotychczasowe sytuacje prawne oraz nie dając możliwości przygotowania się do przyszłych zdarzeń. Sytuacja taka podważa zaufanie obywateli do prawa jako elementu zasady demokratycznego państwa prawnego /art. 1 Konstytucji RP/ i w konsekwencji może pozostawać w sprzeczności z tą zasadą.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, także i w tej sprawie doszło do naruszenia praw bezpośrednim działaniem nowej ustawy pozbawiającej obywateli praw słusznie nabytych, w tym przypadku szczególnie chronionych emerytalnych praw majątkowych. Trybunał Konstytucyjny nie znalazł podstaw do usprawiedliwienia naruszenia zasady konstytucyjnej. Brak jest bowiem uzasadnionych racji obciążania nie najsilniejszej grupy społecznej jaką stanowią emeryci i renciści, błędami w konstruowaniu systemu emerytalno-rentowego. Konieczne reformy systemu emerytalno-rentowego są dopuszczalne, ale muszą być dokonywane zgodnie z zasadą państwa prawnego. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny przyjął, iż naruszenie zasady lex retro non agit nie znajduje usprawiedliwienia, gdy idzie o kwestionowany przez Wnioskodawcę przepis, nawet w wyjątkowo trudnej, ale przecież przewidywalnej sytuacji budżetu Państwa. Dlatego też Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepis ten jest niezgodny z art. 1 Konstytucji. Odnosząc się do zarzutu ograniczenia praw podmiotowych, Trybunał Konstytucyjny miał na uwadze wcześniejsze swoje orzeczenia. Przyjął w nich, że ochrona praw nabytych nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniom, zwłaszcza w okresie systemowych zmian prawa. Ratio legis ograniczeń jakie zostały wprowadzone kwestionowanym przepisem w przedmiocie waloryzacji emerytur i rent był przewidywany brak środków budżetowych na sfinansowanie funduszu emerytalno-rentowego. Brak tych środków nie usprawiedliwia jednak ograniczenia praw podmiotowych.

Strona 1/2