Administracyjne postępowanie, Ubezpieczenie społeczne
Tezy

Przepis art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym jest zgodny z art. 1, art. 3, art. 67 ust. 2, a także z art. 70 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Uzasadnienie strona 1/6

Zasada niedziałania prawa wstecz jest jednym z istotnych elementów zasady państwa prawnego /art. 1 Konstytucji/. Wynikająca z zasady państwa prawnego zasada zaufania obywatela do państwa wymaga - zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego - by nie "stanowić norm prawnych do zdarzeń /rozumianych sensu largo/, które miały miejsce przed wejściem w życie nowo ustanowionych norm prawnych i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych normami tymi przewidzianych" /patrz uwaga/. Sytuacji takiej nie stwarzają jednak przepisy art. 2 pkt 1 i 2 ustawy, objętej wnioskiem Prezydenta RP. Prawo obowiązujące przed datą z którą mają wejść w życie nowe przepisy wspomnianej ustawy, wiązało bowiem skutki prawne z tymi samymi zdarzeniami prawnymi /osiągnięcie wieku emerytalnego, okresu zatrudnienia, stwierdzone inwalidztwo/, z którymi odpowiednie skutki prawne wiążą nowe przepisy art. 2 pkt 1 i 2 kwestionowanej ustawy. Mamy do czynienia z sytuacją, gdy po wejściu w życie nowych przepisów trzeba ustalić następstwa prawne zdarzeń, które zaistniały pod rządami dawnych norm i trwają nadal w okresie, gdy nowa norma prawna wejdzie w życie.

Wątpliwości (...) czy przepisy art. 2 pkt 1 i 2 ustawy nie naruszają zasady ochrony praw nabytych (...) wiążą się z szerszym problemem prawa ubezpieczeń społecznych, jakim jest konieczność dostosowania tego prawa do zmieniających się stosunków społecznych i ekonomicznych a jednocześnie zachowania pożądanej stabilności prawa gdy idzie o pozycję prawną jednostki. Ścisła zależność tej dziedziny prawa od warunków społeczno-ekonomicznych kraju i związanych z tym możliwości gromadzenia środków na świadczenia socjalne sprawia, że prawo to jest w ciągłym procesie dostosowywania nie tylko do potrzeb społecznych, lecz w równej mierze możliwości społeczno-gospodarczych kraju. Względy te brał pod uwagę - jak to wynika z uchwały Senatu z dnia 17 maja 1990 r. - ustawodawca w trakcie prac nad ustawą o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym. Głównym motywem wprowadzenia kwestionowanymi we wniosku przepisami do tejże ustawy art. 19a był jednak zamiar odebrania osobom, które zajmowały kierownicze stanowiska państwowe, partyjne oraz spółdzielcze, uprawnień nabytych na mocy przepisów szczególnych ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników, a także na podstawie innych, wymienionych w tym artykule przepisów ze względu na sprzeczność tych uprawnień z zasadą sprawiedliwości społecznej.

3. Prawa nabyte winny być chronione ze względu na zasadę państwa prawnego, w szczególności ze względu na wynikającą z niej zasadę zaufania w stosunkach między obywatelem a państwem. Konstytucyjna ochrona praw rozciąga się w szczególności na prawa nabyte w ramach systemu ubezpieczeń społecznych, gdy należne obywatelowi świadczenia uzyskane zostają w zamian za świadczenia na rzecz funduszu ubezpieczeniowego. Chroniąc prawa nabyte nie można jednak przyjąć, że każda zmiana istniejącej regulacji, która byłaby zmianą na niekorzyść pewnej grupy obywateli jest ustawodawczo zakazana. Rozpatrując w każdym przypadku wprowadzenie takiej zmiany należy rozważyć, czy nie zaistniała np. sytuacja, w której inaczej regulując dotychczasowe uprawnienia nie prowadzi do rozwiązań z punktu widzenia praw obywateli trafniejszych oraz lepiej odpowiadających założeniom Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny nie ma podstaw twierdzić, iż ustawodawca nie może ocenić negatywnie dokonanych wcześniej rozwiązań legislacyjnych. Ponadto można mieć do czynienia z sytuacją, iż stojąc przed wyborem różnych dóbr, ustawodawca wypowie się na rzecz tego, które uważa za cenniejsze. W swych poprzednich orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny podkreślał, że wybór takich rozwiązań jest obowiązkiem Sejmu w jego działalności ustawodawczej, co nie wyklucza oceny trafności tego wyboru z punktu widzenia zgodności z Konstytucją. Z treści art. 1 Konstytucji wynika w szczególności, że zasada ochrony praw nabytych nie rozciąga się na prawa ustanowione niesprawiedliwie.

Strona 1/6