Art. 17 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania oraz niektórych innych ustaw /Dz.U. nr 28 poz. 127/ w części dotyczącej postanowień art. 1 pkt 35 tej ustawy jest niezgodny z zasadą demokratycznego państwa prawnego wyrażoną w art. 1 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 84 poz. 426/ przez to, że z mocą wsteczną i bez odpowiedniej vacatio legis zmienił na niekorzyść obywateli zakres obowiązku podatkowego.
(...) kwestia, którą musiał rozstrzygnąć TK łączy się z problemem daty, od której opisana wyżej nowelizacja nabrała mocy prawnej. W art. 17 pkt 2 wspomnianej wyżej ustawy z dnia 6 marca 1993 r. ustawodawca postanowił, że nowelizacja ta wprawdzie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia /to jest z dniem 16 kwietnia 1993 r. - data publikacji Dziennika Ustaw/, ale z mocą od 1 stycznia 1993 r.
Nie ulega więc wątpliwości, że działając w ten sposób ustawodawca nie tylko nie uwzględnił stosownej vacatio legis, ale co więcej naruszył zasadę niedziałania prawa wstecz. W opinii TK to kolejny przykład wysoce nagannej praktyki ustawodawcy, który używa formuły rozdzielającej pojęcie "wejścia w życie" aktu prawnego od pojęcia nabrania przez poszczególne jego przepisy "mocy obowiązującej" z datą wcześniejszą. Formuła ta używana w przypadkach ustaw podatkowych rozpatrywanych przez TK była uznawana za sprzeczną z art. 1 przepisów konstytucyjnych. W rozpatrywanej sprawie można przeto ograniczyć się jedynie do przypomnienia najważniejszych argumentów wielokrotnie już wspomnianych przez TK przy ocenie retroaktywnego działania prawa. Zgodnie z ustaloną i potwierdzoną linią orzecznictwa retroaktywne działanie prawa stanowi zdaniem TK, rażące naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa /por. orzeczenia U 1/86 OTK 1986 poz. , K 1/88 i K 3/88 OTK 1988 poz. , K 7/89 OTK 1989 poz. , K 5/90, K 9/90 i K 12/90 OTK 1990 poz. , K 15/91 OTK 1990 poz. /.
Zasada niedziałania prawa wstecz i niezbędnego okresu vacatio legis ma szczególnie istotne znaczenie w zakresie podejmowanych przez obywateli działań gospodarczych. Działania te bowiem stanowią często podstawę egzystencji i poczucia bezpieczeństwa obywateli. Wprowadzane przez ustawodawcę regulacje działalności gospodarczej oraz zasad opodatkowania są przesłanką podejmowania przez obywateli ważnych decyzji majątkowych. Zmiany tych regulacji nie mogą zaskakiwać podatników narażając ich niekiedy na poważne straty. Naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, w tym wypadku podatkowego, stanowi równocześnie naruszenie zasady państwa prawnego /art. 1 przepisów konstytucyjnych/. Może nim być także brak odpowiedniej vacatio legis dla regulacji przewidującej zmiany zasad opodatkowania. Uniemożliwia to ochronę interesów osób, które wszczęły określone postępowanie w zakresie swoich praw majątkowych kierując się istniejącym stanem prawa.
TK nie podzielił poglądu Rzecznika Praw Obywatelskich, iż podstawą wydania orzeczenia w niniejszej sprawie winien być także art. 3 przepisów konstytucyjnych. TK uznał, iż przepis ten mógłby mieć zastosowanie, gdyby nie doszło do naruszenia innych norm konstytucyjnych /por. orzeczenia TK K 7/90 i K 9/90 OTK 1990 poz. /. W niniejszej sprawie TK dopatrzył się naruszenia przede wszystkim art. 1 przepisów konstytucyjnych i przepis ten stanowi, zdaniem Trybunału, podstawę do stwierdzenia sprzeczności z Konstytucją kwestionowanej przez RP regulacji ustawowej. Na marginesie tej sprawy należy podnieść, że już po złożeniu przez Rzecznika Praw Obywatelskich wniosku do TK, Minister Finansów w oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. nr 27 poz. 111 ze zm./ wydał w dniu 19 lipca 1993 r. zarządzenie w sprawie częściowego zaniechania ustalania i poboru podatku dochodowego w okresie wstecznego działania zakwestionowanego przepisu ustawy /M.P. nr 37 poz. 385/. Na rozstrzygnięcie sprawy nie miało to jednak wpływu. Cytowane zarządzenie nie pokrywa się z zakresem normy ustawowej. Zakwestionowana przez Rzecznika Praw Obywatelskich norma ustawowa dotyczy bowiem obowiązku podatkowego, a zarządzenie Ministra Finansów jedynie ustalenia i poboru podatku. TK kontrolował dlatego normę ustawową, a nie zarządzenie Ministra Finansów, które jedynie złagodziło skutki wadliwej normy ustawowej.
Dlatego Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.