Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Jan Paweł Tarno, , po rozpoznaniu w dniu 9 września 2010 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej S. K. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 31 maja 2010 r. sygn. akt II SA/Sz 397/10 w sprawie ze skargi S. K. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] marca 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie ustania ubezpieczenia społecznego rolników postanawia: oddalić skargę kasacyjną.
Postanowieniem z 31 maja 2010 r. sygn. akt II SA/Sz 397/10, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie odrzucił skargę S. K. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] marca 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie ustania ubezpieczenia społecznego rolników.
Postanowienie zapadło w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy.
Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z [...] marca 2010 r., nr [...] utrzymał w mocy własną decyzję z [...] lutego 2010 r., nr [...], w której odmówił stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej z [...] lutego 1996 r. orzekającej o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników wobec S. K. od dnia [...] maja 1995 r.
Na wyżej opisaną decyzję S. K. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie.
Odrzucając skargę, Sąd pierwszej instancji wskazał, że ubezpieczenia społeczne rolników objęte są zakresem działalności organów administracji publicznej, gdyż wydaje je Prezes KRUS, który zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2008 r. Nr 50, poz. 291 z późn. zm.), jest centralnym organem administracji rządowej, podległym ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi.
Przepis art. 83 ust. 2 w związku z ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), znajdujący zastosowanie do ubezpieczenia społecznego rolników na podstawie odesłania zawartego w art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, jest zdaniem Sądu pierwszej instancji lex specialis w stosunku do art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.; dalej: p.p.s.a.). Stanowi on, że od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, a zatem, w sprawach ubezpieczeń społecznych dotyczących w szczególności: zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalenia wymiaru składek i ich poboru, umarzania należności z tytułu składek, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a także wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przysługuje odwołanie do sądu powszechnego. Jedyny wyjątek od tej zasady przewidziano w art. 83 ust. 4, powierzając w sprawach enumeratywnie w nim wymienionych, orzekanie sądom administracyjnym.
Tym samym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uznał, że od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, wydanej zarówno w trybie zwykłym, jak i w trybie nadzwyczajnym, przysługuje odwołanie do sądu powszechnego, z wyłączeniem właściwości sądów administracyjnych.
Zdaniem Sądu, z treści powołanych art. 83 i 83a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że zasadnicze znaczenie dla określenia właściwości sądu ma przedmiot sprawy, a nie tryb, w jakim organ podjął rozstrzygnięcie. Wobec tego, sprawa rozstrzygnięta w trybie nadzwyczajnym nie może podlegać kognicji sądu administracyjnego, w sytuacji gdy postępowanie to odnosi się do decyzji wydanej w trybie zwykłym, co do której przepisy ustawy jak i Kodeksu postępowania cywilnego (art. 1, 2, 4778, 4779) wymagają drogi cywilnej. Przyjęcie przeciwnego poglądu, opowiadającego się za poddaniem kontroli rozstrzygnięć organów dotyczących tego samego stosunku prawnego sądownictwu powszechnemu czy administracyjnemu, tylko z uwagi na tryb prowadzonego postępowania, jest nie do pogodzenia z wykładnią systemową wewnętrzną aktu, zasadą spójności systemu prawa oraz z założeniem o racjonalności ustawodawcy.