Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maria Wiśniewska Sędziowie: sędzia NSA Anna Lech sędzia del. WSA Stanisław Marek Pietras (spr.) Protokolant Iwona Ścieszka po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Burmistrza Miasta Brzeg o rozstrzygnięcie sporu o właściwość między Burmistrzem Miasta Brzeg a Prezydentem Miasta Stołecznego Warszawy w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpatrzenia wniosku T. K. w sprawie przyznania zasiłku stałego wraz z opłaceniem składki na ubezpieczenie zdrowotne postanawia: wskazać Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy jako organ właściwy do rozpatrzenia wniosku.
Kierownik Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Brzegu działający z upoważnienia Burmistrza Miasta Brzeg złożył do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniosek o rozstrzygniecie sporu o właściwość miejscową między nim, a Prezydentem m.st. Warszawy w sprawie przyznania zasiłku stałego wraz z opłacaniem składki na ubezpieczenie zdrowotne T. K., przebywającemu w Schronisku "[...]" w Warszawie. W uzasadnieniu podano, że w dniu [...] sierpnia 2009 r. wpłynęło do organu postanowienie Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy [...] Miasta Stołecznego Warszawy w przedmiotowej sprawie. W trakcie postępowania ustalono natomiast, że T. K. był zameldowany na pobyt stały w Brzegu przy ul. [...], jednakże nie zamieszkiwał pod tym adresem od czasu wymeldowania, tj. od 1998 roku i nie przebywał również od tego czasu na terenie miasta Brzeg, a przez cały ten okres pracował na terenie Warszawy i okolic, wynajmując tam kwatery. Stosownie zaś do treści art. 101 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, w przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą strony ubiegającej się o świadczenie (...), właściwą miejscowo jest gmina pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie, co znajduje potwierdzenie w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 października 2007 r. sygn. akt I OW 57/07. Ponadto - jak ustalono w rozmowie telefonicznej przeprowadzonej w dniu [...] września 2009 r. - wymieniony nie ma zamiaru wrócić do Brzegu, jest zarejestrowany w Urzędzie Pracy m.st. Warszawy i otrzymał orzeczenie Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Warszawie zaliczające go do znacznego stopnia niepełnosprawności, a ponadto złożył wniosek o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego w Referacie Świadczeń Rodzinnych i Alimentacyjnych Dzielnicy [...]. W ocenie organu samo zameldowanie, będące kategorią prawa administracyjnego, nie przesądza o miejscu zamieszkiwania w rozumieniu prawa cywilnego i w rozpoznawanej sytuacji uznać należy, że obecnym miejscem zamieszkania T. K. jest Warszawa, ponieważ tam aktualnie umiejscowione jest centrum jego życiowej działalności, powołując się przy tym na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w postanowieniach z 11 października 2007 r. sygn. akt I OW 59/07 oraz I OW 57/07. Reasumując, właściwym do rozpatrzenia sprawy T. K. jest Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy [...] Miasta Stołecznego Warszawy i postanowieniem z dnia [...] września 2009 r. przekazano akta sprawy do wyżej wymienionego Ośrodka, zaś w dniu [...] października 2009 r. (wpływ do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej dnia [...] października 2009 r.) do Urzędu Miasta Brzegu wpłynęło pismo Dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy [...] m. st. Warszawy, w którym zawarto informację o odesłaniu postanowienia Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Brzegu wraz z aktami sprawy. Wobec powyższego powstał spór o właściwość, do rozstrzygnięcia którego właściwym jest Naczelny Sąd Administracyjny.
W odpowiedzi na powyższy wniosek, Dyrektor Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy [...] m. st. Warszawy, działający z upoważnienia Prezydenta m. st. Warszawy, podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w postanowieniu z dnia [...] sierpnia 2009 r. i w uzasadnieniu podniósł, że - jak wynika z akt sprawy - wnioskodawca jest osobą bezdomną, posiadającą ostatni adres zameldowania w Brzegu przy ul. [...]. Zgodnie zaś z art. 21 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się według miejsca zamieszkania w kraju, jednakże w sprawach dotyczących przyznawania świadczeń z pomocy społecznej, ustawodawca dokonał szczególnego unormowania właściwości organów pomocy społecznej w sprawach osób bezdomnych. I tak, według art. 101 ust. 1 ustawy, właściwość miejscową gminy ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie, przy czym w przypadku osoby bezdomnej z mocy art. 101 ust. 2, właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały. Zatem zasadą jest, że o właściwości miejscowej organów decyduje miejsce zamieszkania strony w rozumieniu art. 25 k.c., zaś w przypadku osoby bezdomnej, o której mowa w art. 6 ust. 8 ustawy, właściwość miejscową rozstrzyga ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały. Natomiast ustalenie właściwości określonej według miejsca pobytu ogranicza miejscowość rzeczową organu do przyznania świadczeń uregulowanych w art. 37 - 42 i art. 47 - 50 ustawy (m.in. zasiłki stałe) w sytuacjach, kiedy dotyczy to przypadków szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki oraz w sprawach cudzoziemców, którym udzielono zgody na pobyt tolerowany i cudzoziemców, o których mowa w art. 5a. Wówczas to właściwą miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie (art. 101 ust. 3 i 4 ustawy). Zatem pobyt na obszarze gminy powodujący, że właściwość - i co należy podkreślić, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych - przechodzi na organ tej gminy, to jednak nie czyni ze strony mieszkańca gminy. Ponadto w odniesieniu do strony, wobec której stwierdzono bezdomność, należy mieć także na uwadze treść definicji legalnej osoby bezdomnej, którą jest osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowana na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że strona od dłuższego czasu przebywa i mieszka w noclegowniach na terenie Warszawy, a obecnie w Schronisku "[...]" przy ul. [...] w Warszawie, lecz miejscowości tej nie można uznać za jego miejsce zamieszkania, gdyż jest on osobą bezdomną. Ponadto w sprawie nie występuje przesłanka, o której mowa w art. 101 ust. 3 ustawy, gdyż sprawa nie ma charakteru sprawy niecierpiącej zwłoki z uwagi na fakt, że strona jest systematycznie obejmowany innymi formami pomocy przez OPS Dzielnicy [...] m. st. Warszawy. Reasumując, nie sposób pogodzić się z argumentacją, że miejscem zamieszkania T. K. jest m. st. Warszawa i że okoliczność ta wpływa na właściwość Prezydenta m. st. Warszawy w niniejszej sprawie, gdyż przepis ustawy o pomocy społecznej ma charakter lex specialis w stosunku do ogólnych regulacji prawa administracyjnego odnoszących się do właściwości organów administracyjnych.