Dnia 10 kwietnia 2015 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Paweł Miładowski, , , po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Z. D. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt III SA/Gd 177/15 o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia skargi w sprawie ze skargi Z. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] sierpnia 2014 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych oraz ustawowych odsetek postanawia: 1) uchylić zaskarżone postanowienie; 2) przywrócić termin do wniesienia skargi.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt III SA/Gd 177/15, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku odmówił Z. D. przywrócenia terminu do wniesienia skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] sierpnia 2014 r., nr [...], w przedmiocie umorzenia nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych oraz ustawowych odsetek.
W uzasadnieniu Sąd wskazał, że skarżąca wbrew treści art. 87 § 2 p.p.s.a. nie uprawdopodobniła okoliczności wskazujących na brak jej winy w uchybieniu terminu do wniesienia skargi, tj. aby po jej stronie wystąpiła przeszkoda uniemożliwiająca zachowanie terminu do wniesienia skargi. Skarżąca ograniczyła się tylko do poinformowania organu odwoławczego o tym, że nie będzie obecna w miejscu swojego zamieszkania od dnia 2 września 2014 r. do 30 grudnia 2014 r. Przedmiotowe pismo zostało nadane na poczcie w dniu 1 września 2014 r., a wpłynęło do organu w dniu 2 września 2014 r., a więc w dniu, w którym stosownie do jego treści skarżąca nie była już obecna pod dotychczasowym adresem.
W tych warunkach Sąd uznał za prawidłowe doręczenie Z. D. zaskarżonej decyzji w trybie art. 44 K.p.a., tj. doręczenia zastępczego.
Zażalenie na ww. postanowienie wniosła Z. D..
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, a tym samym wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi zasługuje na uwzględnienie.
Kryterium braku winy wynikające z art. 86 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a.", jako warunek przywrócenia terminu, wiąże się z obowiązkiem zachowania szczególnej staranności strony przy prowadzeniu własnych spraw. O braku winy w niedopełnieniu obowiązku zachowania terminu do dokonania czynności procesowej można mówić tylko w przypadku stwierdzenia, że dopełnienie obowiązku stało się niemożliwe z powodu przeszkody niedającej się przezwyciężyć. Oceniając wystąpienie powyższej przesłanki, Sąd obowiązany jest przyjąć obiektywny miernik staranności, której można wymagać od każdego należycie dbającego o własne interesy (por. postanowienie NSA z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt I OZ 1199/13, LEX nr 1404114). W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd I instancji nie uwzględnił wszystkich okoliczności sprawy, które pozwalałyby na ustalenie, czy rzeczywiście w stosunku do skarżącej można by mówić o obiektywnym mierniku staranności, który miałby świadczyć o jej niestaranności w dochowaniu czynności procesowej.
A mianowicie, Sąd I instancji pominął, że istotną dla wyniku postępowania okolicznością jest brak poinformowania skarżącej przez organy administracyjne o obowiązku wynikającym z art. 41 K.p.a. Ugruntowany jest w orzecznictwie sądowym i doktrynie prawa administracyjnego pogląd, zgodnie z którym zastosowanie art. 41 § 2 K.p.a. jest możliwe jedynie wówczas, gdy strona została prawidłowo pouczona o skutkach wypływających z niedopełnienia obowiązku normowanego w art. 41 § 1. Wynika to z ogólnej zasady określonej w art. 9 K.p.a., stanowiącym, że organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Niedopełnienie tych obowiązków przez organ stanowi naruszenie prawa. Należy stwierdzić, że obowiązkiem organu jest pouczenie strony przy pierwszym doręczeniu o treści art. 41 K.p.a. W orzecznictwie i doktrynie dominuje bowiem pogląd, że wszczynając postępowanie organ administracji publicznej obowiązany jest ustalić adres do doręczeń oraz pouczyć stronę o obowiązku poinformowania o zmianie adresu i o konsekwencjach prawnych niedochowania takiego obowiązku (por. wyroki NSA: z 7 stycznia 2000 r., V SA 1084/99, LEX nr 49299; z 12 września 2006 r., I OSK 1369/05; z 12 września 2006 r., I OSK 1369/05; z 23 września 2005 r., I OSK 43/05; wyrok WSA w Poznaniu z 29 lutego 2012 r., II SA/Po 1181/11; wyrok WSA w Warszawie z dnia 29 września 2011 r., II SA/Wa 1330/11; wyrok WSA w Warszawie z 14 października 2010 r., II SA/Wa 943/10; a także J. Borkowski (w:) B. Adamiak, J. Borkowski: Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 249; oraz A. Wróbel: Komentarz aktualizowany do art. 41 Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX, G. Łaszczyca: Komentarz aktualizowany do art. 41 Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX).