Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie: Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Niedobylska po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2018 r. sprzeciwu J. M. od postanowienia referendarza sądowego z dnia 5 kwietnia 2018 r. sygn. I SA/Rz 99/18, o przyznaniu prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od opłat sądowych, każdorazowo ponad kwotę 500 zł i odmowie przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie w sprawie ze skargi J. M. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia [...] października 2017 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2013 r. od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej - p o s t a n a w i a - utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.
I SA/Rz 99/18
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2018 r., referendarz sądowy w pkt I. przyznał J. M. prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od opłat sądowych, każdorazowo ponad kwotę 500 zł, w pkt II. odmówił przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie (tj. zwolnienia od kosztów sądowych).
W sprzeciwie na ww. postanowienie skarżący wniósł o jego zmianę i zwolnienie od kosztów sądowych w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie:
1) przepisów postępowania poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie oraz
2) art. 45 ust. 1 Konstytucji RP poprzez uniemożliwienie mu dochodzenia przed sądem ochrony swoich słusznych interesów.
W uzasadnieniu sprzeciwu skarżący nie zgodził się ze stanowiskiem referendarza sądowego i podniósł, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie. W jego ocenie ustawodawca nie warunkuje możliwości przyznania zwolnienia od kosztów sądowych od wykazania przez wnioskodawcę wyciągów z rachunków bankowych. Wskazał, że złożył stosowne oświadczenie oraz dowody o uzyskiwanych dochodach i ciążących obciążeniach, z których to dowodów wynika, że jego sytuacja finansowa jest rzeczywiście zła. Nadto zarzucił, że referendarz sądowy pominął i nie ocenił wskazywanych przez niego okoliczności, świadczących o złej sytuacji majątkowej i braku możliwości poniesienia kosztów sądowych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje;
Zgodnie z art. 260 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm.; zwanej dalej P.p.s.a.) rozpoznając sprzeciw od zarządzenia i postanowień referendarza sądowego, o których mowa w art. 258 § 2 pkt 6-8 (w tym od postanowień o odmowie przyznania prawa pomocy określonych w art. 258 § 1 pkt 7 P.p.s.a.), sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone zarządzenie lub postanowienie referendarza sądowego zmienia albo utrzymuje w mocy.
Wniesienie sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego wstrzymuje jego wykonalność. Sąd orzeka jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu (art. 260 § 2 P.p.s.a.). Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym (art. 260 § 3 P.p.s.a.).
Zgodnie z art. 245 § 1 P.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane osobie fizycznej w zakresie całkowitym lub częściowym.
Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków, albo od opłat sądowych i wydatków lub tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 P.p.s.a.).
Zwolnienie od kosztów sądowych objęte jest zatem zakresem częściowego prawa pomocy, które może być przyznane osobie fizycznej po wykazaniu przez nią braku możliwości poniesienia pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.).
Zawarty w art. 246 § 1 P.p.s.a. zwrot "gdy osoba ta wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy. Wnioskodawca winien zatem wykazać, że występują przesłanki uzasadniające jej udzielenie. W związku z tym to w interesie wnioskodawcy leży przedstawienie stosownej argumentacji, która potwierdzałaby jego niezdolność do pokrycia jakichkolwiek lub pełnych kosztów postępowania, tj. do podania wszystkich tych okoliczności, które wskazywać będą na fakt pozostawania w trudnej sytuacji materialnej. Wniosek powinien być rzetelnie sporządzony, a przedstawione w nim okoliczności powinny odpowiadać prawdzie (por. postanowienie NSA z dnia 17 stycznia 2008 r., sygn. II OZ 1400/07). Niewykazanie przez stronę ubiegającą się o przyznanie prawa pomocy przesłanek określonych w art. 246 P.p.s.a. obliguje sąd do odmowy uwzględnienia takiego wniosku. Przez uszczerbek utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, o jakim stanowi art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., należy rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie oraz rodzinie minimum warunków socjalnych, natomiast przez wydatki utrzymania koniecznego należy rozumieć wydatki na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, takie jak żywność, mieszkanie, odzież i niezbędne opłaty (por. postanowienie NSA z dnia 29 stycznia 2008 r., sygn. I FZ 437/07). Ostatecznie to do Sądu należy uznanie oświadczenia za wystarczające dla przyznania prawa pomocy we wskazanym zakresie.