6 marca 2015 r. Referendarz sądowy Grzegorz Antas Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2015 r. Stowarzyszenia [...] z siedzibą w P. o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Stowarzyszenia [...] z siedzibą w P. na uchwałę Rady Miejskiej w P. z dnia [...] czerwca 2012 r. nr [...] w przedmiocie wyrażenia zgody na sprzedaż nieruchomości w trybie bezprzetargowym postanawia: odmówić przyznania prawa pomocy.
W związku ze skargą Stowarzyszenia [...] z siedzibą w P. na uchwałę Rady Miejskiej w P. z dnia [...] czerwca 2012 r. nr [...] w przedmiocie wyrażenia zgody na sprzedaż nieruchomości gminnej w trybie bezprzetargowym, skarżące Stowarzyszenie wystąpiło o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
Stowarzyszenie [...], jak wynika z przedstawionych dokumentów, jest stowarzyszeniem rejestrowanym, którego celem, jak wskazano w statucie, jest m.in. reprezentowanie mieszkańców ulic [...], [...], [...] i [...] w P. oraz ich najbliższego sąsiedztwa w kontaktach z władzami, podmiotami gospodarczymi, nadzór nad przestrzeganiem ładu przestrzennego w gminie, a także dbałość o przestrzeganie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i godne warunki zamieszkania. W złożonym wniosku strona wyjaśniła, że nie posiada środków wystarczających do uiszczenia wpisu sądowego od skargi ([...] zł). Majątek Stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, dotacji oraz dochodów z majątku Stowarzyszenia. Do chwili złożenia skargi Stowarzyszenie nie podejmowało jakichkolwiek uchwał dotyczących składek członkowskich, nie otrzymało też żadnych spadków czy dotacji. Majątek Stowarzyszenia z tego względu w dacie składania wniosku o prawo pomocy, jak podkreślono, wynosi 0 zl.
Rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy zważyć należało, co następuje:
W świetle art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270), dalej: p.p.s.a., osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.
Odnosząc wskazaną w ww. przepisie przesłankę przyznania prawa pomocy do stanu faktycznego wynikającego ze złożonego oświadczenia, nie może budzić wątpliwości, że wniosek Stowarzyszenia [...] ze względu na swoją niezasadność nie mógł doprowadzić do uwzględnienia zgłoszonego żądania zwolnienia strony z kosztów sądowych. Uwzględnić bowiem należy, że organizacja społeczna, tak jak każda jednostka organizacyjna biorąca udział w postępowaniu sądowym, powinna prowadzić działalność w oparciu o własne środki finansowe oraz własny majątek. Zasada ta znajduje podstawę w art. 33-35 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.), wskazujących źródła dochodów stowarzyszenia oraz regułę, że prowadzona przez stowarzyszenie działalność powinna bazować na posiadanym przez ten podmiot majątku. W odniesieniu do przedmiotu sprawy Stowarzyszenie [...] powinno zatem liczyć się z koniecznością ponoszenia kosztów wynikających z podejmowania działalności statutowej kontrolującej prawidłowość działania organu jednostki samorządu terytorialnego, w tym kosztów postępowania sądowego, jeżeli postępowanie takie na wniosek Stowarzyszenia zostało wszczęte. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego jednolicie przyjmuje się, że instytucja prawa pomocy ma charakter wyjątkowy, wobec czego osoba prawna oraz inna organizacja nieposiadająca osobowości prawnej ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy powinna wykazać nie tylko, że nie ma środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że nie ma ich, pomimo że podjęła wszelkie niezbędne działania by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (por. postanowienie NSA z 22 stycznia 2014 r. sygn. II OZ 6/14; postanowienie NSA z 23 stycznia 2009 r. sygn. II OZ 20/09). Podobne stanowisko w odniesieniu do stosowania art. 246 § 2 p.p.s.a. jest wyrażane w piśmiennictwie (por. J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 568). Stowarzyszenie musi mieć świadomość, że przystępując do aktywnej realizacji zamierzonych celów i z powołaniem się na nie, m. in. w postępowaniu sądowoadministracyjnym, członkowie stowarzyszenia powinni liczyć się z obowiązkiem ponoszenia kosztów sądowych i przeznaczyć odpowiednie środki na ich pokrycie. Przerzucanie ciężaru funkcjonowania stowarzyszenia na Państwo przez uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych powoduje bowiem, że faktycznie działalność stowarzyszenia finansowana jest ze środków publicznych, a to prowadzi do zaprzeczenia zasady, że stowarzyszenie prowadzi działalność na bazie własnego majątku (por. postanowienie NSA z 11 grudnia 2013 r. sygn. I OZ 1181/13). Mając na uwadze konieczność nadawania przesłance przyznania prawa pomocy (art. 246 § 2 p.p.s.a.) tak wyrażonej treści, nie sposób uznać, by przyczyna wystąpienia przez Stowarzyszenie [...] w niniejszym postępowaniu o zwolnienie od kosztów sądowych była usprawiedliwiona, skoro - jak wynika z wniosku - przyczyna złożenia tego wniosku tkwi w odstąpieniu przez członków Stowarzyszenia od uregulowania obowiązku uiszczania składek członkowskich, a przez to określenia ich na takiej wysokości, by możliwe było z posiadanych przez Stowarzyszenie środków finansowanie bieżącej działalności. Zaniechanie podjęcia prób pozyskiwania środków finansowych nie może przemawiać za uwzględnieniem wniosku o przyznanie prawa pomocy, jeżeli do wystąpienia z wnioskiem uprawnia nie tyle wykazanie, iż strona nie ma środków na poniesienie kosztów postępowania, ale udowodnienie, że podjęte zostały wszelkie próby, by takie środki zdobyć. Ciężar uprawdopodobnienia tego rodzaju okoliczności spoczywa na stronie składającej wniosek. W rozpoznawanej sprawie kwestią niesporną, albowiem przyznaną przez samo Stowarzyszenie, było to, że zaniechanie uzyskania środków ze składek członkowskich (poprzez uchwalenie obowiązku ich ponoszenia, a także samej ich wysokości), wynikał ze świadomej decyzji członków Stowarzyszenia [...] odnośnie do niewprowadzenia takiej regulacji finansowej (obarczającej ich w większym niż dotychczas stopniu kosztami działalności Stowarzyszenia, którego są członkami). Oznaczać to musi, że w braku środków wystarczających do uiszczenia kosztów wszczętego postępowania w sprawie skargi na uchwałę Rady Miejskiej w P. z dnia [...] czerwca 2012 r. upatrywać należy stanu zależnego od woli członków Stowarzyszenia. Zainicjowanie zmiany tego stanu rzeczy, jeżeli Stowarzyszenie [...] uznaje go za niewłaściwe, należy tym samym do członków tego Stowarzyszenia, którzy w uregulowaniu kwestii związanych z określeniem adekwatnych do podejmowanych działań statutowych źródeł finansowania podmiotu, którego są członkami, powinni odnaleźć prawidłową formę działania zapewniającą stronie zainteresowanej udział w postępowaniu sądowym i skuteczne poddanie zaskarżonego aktu kontroli Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Wskazanie to jest tym istotniejsze, jeżeli się uwzględni, że ustawodawca w ustawie - Prawo o stowarzyszeniach (art. 33 ust. 1) zobowiązanie członków stowarzyszenia do uiszczania składek członkowskich traktuje jeżeli nie zasadnicze, to jako jedne z głównych źródeł finansowania realizowanych przez stowarzyszenie działań statutowych.
W tych warunkach, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 w związku z art. 258 § 2 pkt 7 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji postanowienia.