Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Maciej Jaśniewicz po rozpoznaniu dnia 4 października 2016 r. wniosku T. L. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi T. L. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia 26 maja 2015 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie zwolnienia z zapłaty kosztów upomnienia postanawia: wniosek o przyznanie prawa pomocy przekazać według właściwości do rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Krakowie
Postanowieniem z dnia 12 maja 2016 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, sygn. akt I SA/Kr 1318/15, odrzucił sprzeciw T. L. od postanowienia referendarza sądowego WSA w Krakowie z dnia 12 lutego 2016 r. w sprawie ze skargi na postanowienie SKO w Krakowie z dnia 26 maja 2015 r. w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie zwolnienia z zapłaty kosztów upomnienia. W uzasadnieniu Sąd I instancji stwierdził, że zarządzeniem z dnia 12 lutego 2016 r. Referendarz sądowy odmówił skarżącemu przedłużenia terminu do uzupełnienia braków formalnych wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez złożenie wniosku na urzędowym formularzu oraz pozostawił bez rozpoznania wniosek o przyznanie prawa pomocy. Odpis ww. zarządzenia doręczono skarżącemu w dniu 7 marca 2016 r. wraz z pouczeniem o sposobie i terminie zaskarżenia. W dniu 14 marca 2016 r. skarżący wniósł, za pomocą poczty elektronicznej, sprzeciw od powyższego zarządzenia. W wykonaniu zarządzenia Sędziego z dnia 22 marca 2016 r. wezwano skarżącego do podpisania wniesionego sprzeciwu i przesłania go do Sądu lub złożenia na dzienniku podawczym Sądu, w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania, pod rygorem odrzucenia sprzeciwu. Do wezwania załączono kserokopię sprzeciwu nadanego dnia 14 marca 2016 r. Powyższe wezwanie doręczone skarżącemu w dniu 14 kwietnia 2016 r. W odpowiedzi skarżący przesłał pocztą elektroniczną, podpisaną kserokopię sprzeciwu z dnia 14 marca 2016 r. W rezultacie Sąd I instancji uznał, że sprzeciw należało odrzucić z uwagi na brak podpisu. WSA w Krakowie podniósł, że przesłany mailem skan dokumentu (skan podpisu) nie jest własnoręcznym (oryginalnym) podpisem w rozumieniu ww. art. 46 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., zwana dalej "p.p.s.a."). Sąd w wezwaniu wyraźnie pouczył skarżącego, że dopiero z dniem 11 lutego 2017 r. wchodzą w życie przepisy umożliwiające składanie pism za pomocą środków elektronicznych.
Od powyższego rozstrzygnięcia skarżący wywiódł zażalenie. Wraz z zażaleniem złożony został wniosek o przyznanie prawa pomocy. Oba pisma przesłane zostały do Sądu I instancji za pomocą poczty elektronicznej. WSA w Krakowie pismem z dnia 21 czerwca 2016 r. wezwał Skarżącego do usunięcia braków formalnych poprzez podpisanie zażalenia i wniosku o zwolnienie z opłaty od zażalenia. W dniu 11 lipca 2016 r. skarżący złożył osobiście w WSA w Krakowie podpisane zażalenie oraz wniosek o zwolnienie od opłaty od zażalenia oraz ustanowienie pełnomocnika.
Naczelny Sąd Administracyjny zważa, co następuje:
Na wstępie należy zauważyć, że Skarżący wraz z zażaleniem na postanowienie o odrzuceniu sprzeciwu złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy. Zgodnie z art. 254 w brzmieniu obowiązującym przed 15 sierpnia 2015 r. rozpoznawanie wniosków o przyznanie prawa pomocy należy do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w którym sprawa ma się toczyć lub już się toczy. W przepisie tym określono zatem właściwość sądu administracyjnego do rozpatrzenia wniosku strony o przyznanie prawa pomocy. Zaznaczyć należy, że mimo tego, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny pozostawił już wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy bez rozpoznania (zarządzenie referendarza sądowego z dnia 12 lutego 2016 r. - k. 42-45 akt WSA), ponownie złożony wniosek wymaga procesowego rozpoznania. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego ukształtowała się linia orzecznicza wskazująca na to, że właściwości wojewódzkiego sądu administracyjnego do rozpoznawania wniosków o przyznanie prawa pomocy nie zmienia ani to, że sprawa należy do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. rozpoznanie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu sprzeciwu), ani to, że wniosek wpłynął do sądu na etapie postępowania przed NSA (por. np. postanowienie NSA: z 28 lutego 2011 r., II FZ 76/11; z 9 lipca 2008 r., II OZ 727/08; por. też M. Grzymisławska-Cybulska, A. Trela, Rozpoznawanie wniosków o przyznanie prawa pomocy osobom fizycznym w praktyce sądów administracyjnych, ATDP 2006, nr 3, s. 81). W takiej sytuacji sądem właściwym do rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy będzie wojewódzki sąd administracyjny, przed którym toczyła się sprawa (przed jej przekazaniem NSA). Jak słusznie wskazano w literaturze ( por. B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, wyd. IV, t. 1 do art. 254), ratio legis art. 254 § 1 p.p.s.a. polega na zapewnieniu przy rozpoznawaniu takich wniosków zasady dwuinstancyjności postępowania (art. 78 i 176 Konstytucji RP) - dla pełnej realizacji tej zasady konieczne jest, by wniosek złożony przez skarżącego w przedmiotowej sprawie rozpoznał Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu, również w sytuacji, gdy sprawę Sąd ten przekazał już, wraz ze skargą kasacyjną, do NSA.
Rozpoznanie zatem zażalenia przez Naczelny Sąd Administracyjny będzie możliwe dopiero po rozpatrzeniu wniosku o przyznanie prawa pomocy, który zawiera także żądanie ustanowienia adwokata z urzędu. W tej sytuacji Sąd I instancji zobowiązany będzie w pierwszej kolejności rozpoznać wniosek strony o przyznanie pomocy prawnej, uwzględniając konstytucyjnie chronione prawo do sądu (art. 45 § 1 Konstytucji RP). W niniejszej sprawie wniosek ten nie został rozpoznany i tym samym strona nie miała możliwości ewentualnego skorzystania z pomocy pełnomocnika na etapie wnoszenia zażalenia, o ile wniosek taki okazałby się zasadny. Bez znaczenia jest przy tym, że złożenie zażalenia nie jest objęte przymusem adwokacko - radcowskim, skoro strona w sposób wyraźny wyraziła wolę występowania w postępowaniu przy udziale profesjonalnego pełnomocnika.
Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 254 § 1 w związku z art. 193 i art. 59 § 1 p.p.s.a. orzekł o przekazaniu wniosku skarżącego o przyznanie prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata według właściwości do rozpoznania przez WSA w Krakowie.