Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Elżbieta Kremer po rozpoznaniu w dniu 5 maja 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia P.M. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 5 marca 2015 r., sygn. akt II SA/Gd 462/14 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym przez zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi P. M. na decyzję Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Gdańsku z dnia [...] maja 2014 r., nr [...] w przedmiocie rozbiórki obiektu budowlanego postanawia: oddalić zażalenie.
Skarżący zwrócił się o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych. Ze złożonego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wnioskodawcy wynika, że wnioskodawca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z małżonką i dwojgiem dzieci, posiada: dom, cztery nieruchomości gruntowe (dwie w J. i dwie w O. - z czego jedna jest we współwłasności), samochód [...]. Źródłem utrzymania rodziny jest działalność gospodarcza skarżącego - przynosząca, wedle oświadczenia, straty oraz wynagrodzenie z tytułu pracy małżonki wnioskodawcy (1.680 zł brutto miesięcznie).
W związku z powziętymi wątpliwościami co do możliwości płatniczych skarżącego, referendarz sądowy - zarządzeniem z dnia 21 listopada 2014 r.
- zobowiązał go do przedłożenia szeregu dokumentów źródłowych i złożenia oświadczeń w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania.
Wezwanie zostało doręczone skarżącemu w dniu [...] grudnia 2014 r., jednak skarżący nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, oraz nie nadesłał żadnych dokumentów. W tym stanie rzeczy referendarz sądowy - postanowieniem z dnia 7 stycznia 2015 r. odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy.
W sprzeciwie od powyższego postanowienia, wniesionym w ustawowym terminie, skarżący nie zgodził się z ustaleniami w nim zawartymi. Stwierdził, że jego finanse nie pozwalają mu na ponoszenie kosztów sądowych bez szkody dla innych istotnych, rodzinnych wydatków.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zaskarżonym postanowieniem odmówił przyznania prawa pomocy.
Od tego postanowienia skarżący złożył zażalenie, wnosząc o jego zmianę. W uzasadnieniu stwierdził m.in., że prawidłowo wykazał swoją sytuację majątkową i osobistą.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Rozpatrując niniejszą sprawę przede wszystkim należy wskazać, że prawo pomocy jest instytucją wyjątkową, a co za tym idzie przesłanki jego przyznania muszą być interpretowane ściśle.
Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie częściowym, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Zwolnienie od kosztów sądowych jest odstępstwem od ogólnej reguły ponoszenia przez strony kosztów postępowania samodzielnie (art. 199 p.p.s.a.), a także zasady powszechnego i równego partycypowania w daninach publicznych, do których zalicza się wszelkie opłaty sądowe, wyrażonej w art. 84 Konstytucji RP. Udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa w sytuacji wystąpienia uzasadnionych powodów do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli i powinno mieć miejsce tylko w okolicznościach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście obiektywnie niemożliwe ze względu na wyjątkowo trudną sytuację materialną, jak ma to miejsce m.in. - zgodnie z orzecznictwem sądowym - w przypadku osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku mającej na utrzymaniu dzieci.