Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Barbara Adamiak po rozpoznaniu w dniu 5 września 2014 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia A. K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 23 lipca 2014 r., sygn. akt II SA/Ol 949/13 o odrzuceniu wniosku o przyznanie prawa pomocy w sprawie ze skargi A. K. na postanowienie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w Olsztynie z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...] w przedmiocie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie.
Wyrokiem z 28 listopada 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 949/13) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie oddalił skargę A. K. na postanowienie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w Olsztynie z [...] sierpnia 2013 r. Nr [...] w przedmiocie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej.
W dniu 17 grudnia 2013 r. skarżący zwrócił się na urzędowym formularzu o przyznanie mu prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata.
W dniu 18 lipca 2014 r. skarżący ponownie wystąpił o przyznanie mu prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata.
Postanowieniem z 23 lipca 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odrzucił wniosek.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd pierwszej instancji stwierdził, między innymi, że zgodnie z art. 243 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.) prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania. Zgodnie z tym unormowaniem strona może skorzystać z instytucji prawa pomocy dopuszczającej ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika, jeśli złoży taki wniosek na urzędowym formularzu przed wszczęciem postępowania lub w jego toku oraz spełni ustawowe przesłanki przyznania tego prawa. Obowiązujące przepisy nie przewidują zatem możliwości złożenia wniosku w przedmiocie prawa pomocy po zapadnięciu prawomocnego wyroku, a więc już prawomocnym zakończeniu postępowania. Pogląd ten wyrażany był już wielokrotnie w orzecznictwie sądów administracyjnych i nie budzi wątpliwości.
Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, wyrok z 28 listopada 2013 r. stał się prawomocny z dniem 14 stycznia 2014 r. Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczono skarżącemu w dniu 13 grudnia 2013 r. Zatem trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi kasacyjnej upłynął bezskutecznie z dniem 14 stycznia 2014 r. (art. 83 § 2 p.p.s.a.). Skoro zatem wyrok z 28 listopada 2013 r. jest prawomocny, to wniosek strony o przyznanie prawa pomocy jest niedopuszczalny i podlega odrzuceniu.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że wprawdzie obecnie wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy dotyczy także zwolnienia od kosztów, lecz z mocy art. 239 pkt 1 lit f) p.p.s.a. strona wnosząca skargę z zakresu powszechnego obowiązku obrony nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Zatem wniosek ten de facto dotyczy przyznania prawa pomocy poprzez ustanowienie adwokata, o czym także prawomocnie już orzeczono.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 243 § 1 p.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania sądowoadministracyjnego lub w toku takiego postępowania.
Nie można podzielić wykładni dokonanej przez Sąd I instancji, zgodnie z którą niedopuszczalny jest wniosek o przyznanie prawa pomocy złożony po uprawomocnieniu się wyroku sądu pierwszej instancji. Takiego wniosku nie można uzasadnić użyciem w tym przepisie niezdefiniowanego przez ustawodawcę terminu "tok postępowania". Przez "tok postępowania" należy rozumieć także postępowanie, które zostało zainicjowane przez stronę postępowania po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Dopuszczalne jest więc złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy w celu wzruszenia prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, na przykład poprzez złożenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej czy też skargi o wznowienie postępowania. W takim postępowaniu strona nie powinna być pozbawiona możliwości skorzystania z profesjonalnej pomocy prawnej z urzędu, jeżeli spełnia przesłanki otrzymania takiej pomocy.
Ponadto, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że jeżeli wniosek o przyznanie prawa pomocy nie może zostać uwzględniony, należy go oddalić. Rozstrzygnięcie o odrzuceniu wniosku o przyznanie prawa pomocy, zawarte w zaskarżonym postanowieniu nie znajduje podstawy prawnej. Nawet na podstawie art. 257 p.p.s.a. wniosek o przyznanie prawa pomocy - w przypadkach tam określonych - nie podlega odrzuceniu, a pozostawieniu bez rozpoznania.
W tym stanie rzeczy, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji postanowienia.