Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie - Monika Rudzka po rozpoznaniu w dniu 19 października 2012 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku J.P. o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego lub adwokata w sprawie ze skargi J.P. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia 30 kwietnia 2012 r. nr: [...] w przedmiocie odmowy świadczenia pieniężnego przysługującego osobom deportowanym p o s t a n a w i a I) ustanowić dla J.P. radcę prawnego, którego wyznaczy Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w K; II) w pozostałym zakresie wniosek o przyznanie prawa pomocy oddalić
Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie wpłynął wniosek J.P. o przyznanie prawa pomocy obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego lub adwokata z urzędu.
Z oświadczenia zawartego w formularzu "PPF" wynika, że skarżąca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Jej miesięczny dochód z emerytury wynosi [...] zł. J.P. nie dysponuje żadnym majątkiem nieruchomym, ani przedmiotami wartościowymi. Uzasadniając wniosek o prawo pomocy strona podniosła, iż liczy 85 lat i jest osobą schorowaną. Miała dwa razy pęknięty kręgosłup, złamaną nogę, uszkodzony staw skokowy, przepuklinę, przeszła zawał serca. Jej wydatki na lekarstwa wynoszą ponad 300 zł. Ponadto ponosi ona opłaty w wysokości 800 zł na czynsz i opłaty. Pozostała część dochodu przeznaczana jest na wyżywienie i lekarzy.
Mając na uwadze powyższe, zważono, co następuje:
Instytucja przyznania prawa pomocy, zgodnie z art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 roku, poz. 270, dalej: p.p.s.a.) przysługuje osobie fizycznej, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (prawo pomocy w zakresie całkowitym), lub gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (prawo pomocy w zakresie częściowym). Przez uszczerbek utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny należy przy tym rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić obie minimum warunków socjalnych. Użyte w art. 246 p.p.s.a. sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym.
W orzecznictwie sądowym prezentowane jest stanowisko, że przyznanie prawa pomocy powinno mieć charakter wyjątkowy i winno być stosowane w stosunku do osób charakteryzujących się ubóstwem (przykładowo do takich osób można zaliczyć bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia). Strona będąca osobą fizyczną powinna partycypować w kosztach postępowania, jeżeli ma jakiekolwiek środki majątkowe, w szczególności posiada stały miesięczny dochód przewyższający ustalone minimalne wynagrodzenie za pracę (post. NSA z dnia 22 grudnia 2002 r., OZ 862/04, niepubl.).
Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 stycznia 2005 r. (sygn. akt FZ 478/04, niepubl.) stwierdził, iż opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, czy osób, na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony skarżącej z obowiązku ich ponoszenia. Strona musi zatem wykazać, iż jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej reguły.