Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Rzeszowie Agata Kosowska-Dudzik po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2014 roku w Rzeszowie na posiedzeniu niejawnym wniosku Stowarzyszenia [...] o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie z jego skargi na uchwałę Rady Gminy [...] z dnia [...] grudnia 2012 r. nr [...] w przedmiocie likwidacji szkoły - postanawia - odmówić przyznania prawa pomocy.
Wezwane do uiszczenia kosztów sądowych w łącznej kwocie 460 zł w sprawie ze swej skargi na uchwałę Rady Gminy [...] w przedmiocie likwidacji szkoły Stowarzyszenie [...] (dalej: "Stowarzyszenie") wniosło - na urzędowym formularzu PPPr - o zwolnienie z tego obowiązku. W jego uzasadnieniu podało, że nie posiada żadnego majątku, tak ruchomego, jak i nieruchomego. Nie ma również dostatecznych środków pieniężnych na uiszczenie żądanych od niego opłat, na dowód czego przedłożono wyciąg z rachunku bankowego z saldem końcowym wynoszącym na dzień 4 kwietnia 2014 r. 30 zł.
W odpowiedzi na stosowne wezwanie Stowarzyszenie podało, że obecnie liczy 15 osób, które dotychczas nie uiszczały jakichkolwiek składek z tytułu członkowstwa w nim.
Rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy zważono, co następuje:
Prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, o czym stanowi art. 243 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej dalej "P.p.s.a.". Uwzględnienie żądania w takim przedmiocie może nastąpić wyjątkowo, jako że zgodnie z art. 199 P.p.s.a. strony obowiązane są do ponoszenia kosztów postępowania związanych ze swoim udziałem w sprawie, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. W art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. ustawodawca postanowił, że osobie prawnej (a taką jest występujące w niniejszej sprawie w charakterze wnioskodawcy Stowarzyszenie) może zostać udzielone żądane przez nią wsparcie ze środków publicznych w sytuacji nieposiadania dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Obowiązek wykazania faktu znajdowania się w tego rodzaju sytuacji nałożony został przy tym na stronę wnioskującą o pomoc. Jednocześnie ustawodawca zastrzegł, że nawet spełnienie przesłanek przewidzianych w art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. nie obliguje do uwzględnienia żądania strony, o czym przesądza zawarte w tym przepisie sformułowanie "może być przyznane" w odniesieniu do rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o prawo pomocy.
Należy także mieć na uwadze, że zgodnie z art. 33 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.), określanej dalej jako "ustawa", w oparciu o którą działa skarżące Stowarzyszenie, majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej. Powtórzenie w istocie brzmienia powyższej regulacji nastąpiło w statucie skarżącego Stowarzyszenia, co wypełnia obowiązek z art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy, zgodnie z którym statut takiej jednostki organizacyjnej określa w szczególności sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich. W świetle § 16 ust. 2 pkt 3 tego statutu, członek zwyczajny Stowarzyszenia zobowiązany jest do regularnego opłacania składek i innych świadczeń na rzecz Stowarzyszenia.
Uwzględniwszy powyższe uznano, że wniosek Stowarzyszenia [...] nie może zostać uwzględniony. Przesądza o tym okoliczność, iż podmiot tego rodzaju jak stowarzyszenie, mimo, iż stanowi zrzeszenie o celach niezarobkowych (art. 2 ust. 1 ustawy), aby skutecznie realizować swe określone w statucie zadania musi dysponować odpowiednimi ku temu środkami. Możliwe źródło ich pozyskania wskazuje ustawa, a także statut konkretnego podmiotu. Podstawowym i najprostszym zarazem sposobem uzyskania dochodów jest pobieranie składek od członków stowarzyszenia. Taki też sposób przewidziany został w statucie Stowarzyszenia będącego wnioskodawcą w niniejszej sprawie. Jak jednak wynika z oświadczenia strony, nie korzysta ona faktycznie z takiej formy zarobkowania. Jednocześnie nie posiada de facto żadnych innych źródeł dochodu. Okoliczność ta jednak w żadnym razie nie może przemawiać za zasadnością złożonego przez nią wniosku. Jak już bowiem zaznaczono, aktywna działalność tj. taka, przejawem której jest rzeczywista realizacja założonych celów wymaga stosownych środków. Ich uzyskanie w dostatecznej ilości winno być troską Stowarzyszenia. Fakt natomiast, że dobrowolnie rezygnuje ono z tego nie może skutkować jego wsparciem w ramach instytucji prawa pomocy. Oznaczałoby to bowiem rzeczywiste przerzucenie ciężaru działalności takiego podmiotu na wszystkich podatników, jako, że przedmiotowe wsparcie finansowane jest ze środków publicznych. Przeczyłoby zarazem istocie prawa pomocy, którego celem jest dofinansowanie podmiotów, które z przyczyn obiektywnych tj. niezależnych od siebie nie są w stanie zdobyć środków niezbędnych na zapewnienie sobie prawa do sądu, mieszczącego się w ramach realizacji jego statutowych celów. Oznacza to, że przedmiotowa pomoc nie może zostać udzielona podmiotom, które zaniechały pozyskania tych środków, koniecznych do prowadzenia zamierzonej działalności. Działalność ta winna bowiem przecież następować na podstawie własnego majątku.
Stanowisko tego rodzaju przedstawione zostało w orzecznictwie sądowym, wedle którego podmioty decydujące się na założenie stowarzyszenia muszą mieć świadomość, iż przystępując do aktywnej realizacji zamierzonych celów i z powołaniem się na nie, w postępowaniu sądowoadministracyjnym (i nie tylko), członkowie stowarzyszenia powinni liczyć się z obowiązkiem ponoszenia kosztów sądowych i przeznaczyć odpowiednie środki na ich pokrycie (np. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1.04.2008 r. II OZ 271/2008, http://orzeczenia.nsa.gov.pl ).
Mając zatem na uwadze, że Stowarzyszenie [...] nie wykazało, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów niniejszego postępowania, których w sposób obiektywny nie mogłoby zdobyć, odmówiono uwzględnienia jego żądania i nie przyznano prawa pomocy w jakimkolwiek zakresie.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowi art. 258 § 1, § 2 pkt 7 w zw. z art. 245 § 3 i art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a.