Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie - Iwona Malicka po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2009 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym wniosku A. C. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi A. C. na decyzję Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia [...] października 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia dokumentów postanawia: 1. przyznać A. C. prawo pomocy w zakresie częściowym, obejmującym ustanowienie adwokata, 2. odmówić przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
A. C. po otrzymaniu zarządzenia Przewodniczącego Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie o wezwaniu do uiszczenia wpisu sądowego od wniesionej skargi na decyzję Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w przedmiocie odmowy udostępnienia dokumentów, złożył wniosek o "uchylenie" tego obowiązku "w całości", wskazując że jest "ofiarą PRL", a jego emerytura za 50 lat pracy wynosi "około lub mniej średniej krajowej".
Skarżący w wyznaczonym przez Sąd terminie złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy na urzędowym formularzu, wnosząc o zwolnienie go od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu wniosku podniósł, że w sprawach takich jak jego, koszty sądowe powinny być pokrywane przez Instytut Pamięci Narodowej lub z "emerytur funkcjonariuszy SB i PRL, a nie przez ofiary tamtego porządku". Jednocześnie oświadczył, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną K. C., posiada mieszkanie spółdzielcze o wielkości 60 m2, a na łączny dochód rodziny - w kwocie 2.635,61 zł - składają się emerytury: jego - w wysokości 1526,55 zł oraz żony - w wysokości 1.109,06 zł. Skarżący podał też, że jego żona posiada oszczędności, jednak nie wie w jakiej wysokości. Ponadto wskazał, że pomaga finansowo swojej córce, która ma dwoje dzieci na utrzymaniu oraz do spłacenia kredyt bankowy, a przez ostatnie 4 miesiące pozostaje bez pracy.
W piśmie z dnia 2 marca 2009 r., stanowiącym uzupełnienie wniosku, A. C. oświadczył, że na pomoc córce przeznacza około 400 zł miesięcznie. Wyjaśnił również, że do stałych kosztów utrzymania jego gospodarstwa domowego należą wydatki związane z czynszem - 431,42 zł oraz opłatami za: energię elektryczną - 37,36 miesięcznie, telewizję kablową - 33,59 zł, rozmowy telefoniczne - 115 zł z dwóch faktur oraz za połączenia komórkowe - około 50 zł. Do stałych wydatków skarżący zaliczył również opłaty za: działkę ogrodniczą - 7,96 zł (za rok 2007 - 95,50 zł), przejazdy taksówką - 100 zł, zakup czasopism - 50 zł, planowane wakacje - 417 zł miesięcznie (łącznie dla dwóch osób 5000 zł) oraz opłaty związane z kosztami pomocy przy pracach na działce - 50 zł miesięcznie (500 zł za sezon). Skarżący podniósł również, że do wskazanych wyżej wydatków oraz kosztów utrzymania, dochodzą koszty związane z odnawianiem mieszkania, świętami oraz tradycjami, a także wydatki związane z wiekiem i chorobami.
Do wniosku zostały załączone odcinki emerytury skarżącego i jego żony, odcinek wpłaty rocznej opłaty za działkę za 2007 r. oraz kopie faktur: za energię elektryczną - za okres od 16 czerwca 2008 r. do 8 grudnia 2008 r., za telewizję kablową - za listopad 2008 r. oraz telefony - faktury wystawione przez TP S.A. za styczeń 2009 r. oraz TELE 2 - za okres od 12 maja 2008 r. do 11 czerwca 2008 r., a także kopię pisma ze spółdzielni mieszkaniowej o wysokości opłat za użytkowanie mieszkania od dnia 1 marca 2009 r.
Mając na względzie powyższe zważono, co następuje:
Stosownie do art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), generalną zasadą postępowania sądowego jest ponoszenie przez stronę kosztów związanych z jej udziałem w sprawie. Dlatego też pomoc państwa wyrażona w przepisach o prawie pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym skierowana jest do osób, które albo mają bardzo niskie dochody, albo ich w ogóle nie posiadają, tj. do osób, które z uwagi na bardzo ciężką sytuację materialną, często nie mają zaspokojonych nawet podstawowych potrzeb życiowych. Udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa, co w praktyce oznacza, że ciężar finansowy związany z kosztami prowadzenia przez stronę postępowania przed sądem, będą musieli ponieść inni obywatele. Z tego względu Sąd, jako dysponent środków publicznych, odpowiedzialny za zasadność i legalność ich wydatkowania, ma obowiązek wnikliwego zbadania, czy strona wnioskująca o przyznanie prawa pomocy, rzeczywiście spełnia przesłanki do przyznania jej tego prawa. Jedynym czynnikiem, od którego ustawa - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi uzależnia możliwość przyznania wnioskującemu żądanej pomocy w ramach prawa pomocy jest kryterium materialne.