Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie: Przewodniczący: Sędzia WSA Anna Mierzejewska po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2010 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka o wymierzenie Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu grzywny za nieprzekazanie skargi, odpowiedzi na skargę i akt sprawy w sprawie ze skargi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka na bezczynność Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w przedmiocie rozpatrzenia wniosku z dnia [...] marca 2009 r. o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze organizacji społecznej postanawia - wymierzyć Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu grzywnę w wysokości 2500 zł (dwa tysiące pięćset złotych) -
W dniu 15 października 2009 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wpłynął wniosek Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka o wymierzenie, w trybie art. 55 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), grzywny Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu za nieprzekazanie Sądowi w ustawowym terminie jej skargi z dnia 20 sierpnia 2009 r. na bezczynność Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w przedmiocie rozpatrzenia wniosku z dnia [...] marca 2009 r. o dopuszczenie do udziału, w charakterze organizacji społecznej, w prowadzonym przez organ postępowaniu w sprawie z odwołania L. A. od decyzji Dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w G. nr [...] z dnia [...] stycznia 2009 r. w przedmiocie odmowy udostępnienia dokumentów, wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę.
W odpowiedzi na wniosek organ wniósł o jego oddalenie podnosząc, iż wprawdzie przekroczony został 30-dniowy termin, o którym mowa w art. 54 § 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jednak organ wywiązał się z ustawowego obowiązku i w dniu 29 października 2009 r. przekazał skargę wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę do Sądu. Podkreślił, iż art. 55 § 1 powołanej ustawy ma na celu zdyscyplinowanie organu administracji do przekazania sądowi zaległej skargi, zatem w niniejszej sprawie cel ten został osiągnięty. Ponadto podniósł, iż przedmiotowa skarga na bezczynność jest nieuzasadniona, gdyż postanowieniem nr [...] z dnia [...] października 2009 r. dopuszczono Helsińską Fundację Praw Człowieka do udziału w wymienionym postępowaniu administracyjnym.
Postanowieniem z dnia 31 grudnia 2009 r., sygn. akt II SO/Wa 27/09 Sąd oddalił wniosek Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka o wymierzenie organowi grzywny. W uzasadnieniu Sąd podniósł, iż w niniejszej sprawie nastąpiło wprawdzie przekroczenie terminu określonego w art. 54 § 2 p.p.s.a., jednak biorąc pod uwagę fakt, że organ w całości wypełnił obowiązki określone w cytowanym przepisie, zaś celem instytucji wymierzenia organowi grzywny jest zdyscyplinowanie go do jak najszybszego przekazania sprawy do sądu administracyjnego, Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie brak jest podstaw do jej wymierzenia.
Po rozpatrzeniu zażalenia na powyższe postanowienie Naczelny Sąd Administracyjny, postanowieniem z dnia 9 lutego 2010 r., sygn. akt I OZ 78/10, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie.
W uzasadnieniu Naczelny Sąd Administracyjny podniósł, że grzywna, o której mowa w art. 55 § 1 p.p.s.a. ma charakter mieszany tj. dyscyplinująco - restrykcyjny i nie można przyjąć wyłącznie jej dyscyplinującego charakteru. Sąd wskazał, że wyłączną, materialnoprawną przesłanką takiego orzeczenia jest niewypełnienie obowiązków określonych w art. 54 § 2 cyt. ustawy, a zatem nieprzekazanie przez organ: skargi, akt sprawy, odpowiedzi na skargę w terminie 30 dni od dnia wniesienia skargi. W ocenie NSA to, jakie przyczyny spowodowały nieprzekazanie skargi sądowi, pozostaje bez znaczenia w sprawie samego wymierzenia grzywny, może mieć jedynie wpływ na jej wysokość. Sąd drugiej instancji wskazał również, że funkcja represyjna art. 55 § 1 p.p.s.a. znajduje uzasadnienie w potrzebie ochrony konstytucyjnego prawa do rozpoznania sprawy sądowej bez nieuzasadnionej zwłoki. Choć prawo to odnosi się do sądu, a nie do organu administracji publicznej, to jednak działanie sądu jest w tym wypadku uzależnione od dokonania przez organ czynności wymienionych w art. 54 § 2 p.p.s.a. Z tej przyczyny organ ponosi odpowiedzialność za uniemożliwianie albo utrudnianie realizacji tego prawa.