Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku Krzysztof Przasnyski po rozpoznaniu w dniu 12 października 2011 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku stowarzyszenia zwykłego [...] w [...] o przyznanie prawa pomocy w sprawie ze skargi na uchwałę Rady Miasta [...] z dnia 26 maja 2011 r. nr [...] w przedmiocie zmiany uchwały Rady Miasta [...] w sprawie przyjęcia wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Miasta [...] na lata 2009-2013. postanawia odmówić wnioskodawcy przyznania prawa pomocy.
Wnioskiem złożonym na urzędowym formularzu PPPr w dniu 14 września 2011 r. skarżące stowarzyszenie zwykłe zwróciło się o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego A. K.
Jak wynika z uzasadnienia, wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej, poza niewielkimi składkami członkowskimi nie posiada dochodów ani majątku. W tych okolicznościach nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania w sprawie.
W odpowiedzi na zarządzenie referendarza sądowego z dnia 21 września 2011 r. wnioskodawca przedłożył regulamin stowarzyszenia, uchwalę w sprawie określenia wymiaru składek, informację o przychodach i wydatkach oraz oświadczenie o nieposiadaniu rachunku bankowego. Z przedstawionych dokumentów wynika, m.in., że stowarzyszenie jest dobrowolnym zrzeszeniem społecznym, którego celem nadrzędnym jest podjęcie działań mających doprowadzić do wykupu od miasta najmowanych od lat lokali komunalnych na własność. Swój cel realizuje m.in. poprzez współpracę i wzajemną pomoc członków stowarzyszenia, organizowanie wspólnej obsługi prawnej oraz reprezentowanie na zewnątrz wspólnych interesów wszystkich członków przez wybranego reprezentanta.
Działalność wnioskodawcy opiera się na społecznej pracy członków oraz składkach członkowskich. Roczna składka członkowska wynosi 10 zł, natomiast na dzień 28 września 2011 r. suma zebranych składek wyniosła 350 zł.
Zgodnie z brzmieniem art. 245 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a., prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 P.p.s.a.).
Stosownie do przepisu art. 246 § 2 P.p.s.a., osobie prawnej może być przyznane prawo pomocy:
1) w zakresie całkowitym - gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania;
2) w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.
Wskazane przepisy stanowią odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 P.p.s.a.. Zatem rzeczą wnioskodawcy jako zainteresowanego jest wykazanie, iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonych przepisach. Tym samym to na nim spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę udowodnione.
W niniejszej sprawie wniosek o przyznanie prawa pomocy złożyło stowarzyszenie zwykłe, które zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) stanowi uproszczoną formę stowarzyszenia niemającego osobowości prawnej. W doktrynie wskazuje się, że stowarzyszenie zwykłe ma swoją strukturę organizacyjną wskazaną w regulaminie, który w szczególności określa jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie. Środkami działania są składki członkowskie, które uznać należy za majątek stowarzyszenia (Z. Radwański, Podmioty prawa cywilnego w świetle zmian kodeksu cywilnego przeprowadzonych ustawą z dnia 14 lutego 2003 r., PS 2003, nr 7-8, s. 7).
Z przedłożonego regulaminu wynika, iż działalność stowarzyszenia opiera się na pracy społecznej jej członków oraz składkach członkowskich na rzecz podejmowanych inicjatyw.
Ustawa Prawo o stowarzyszeniach w art. 42 ust. 2 normuje, że stowarzyszenie zwykłe prowadzi swoją działalność statutową opierając się na środkach finansowych pochodzących ze składek członkowskich.
Jeśli zatem wnioskodawca uznaje, że wpływy ze składek członkowskich są niewystarczające, powinien podjąć odpowiednie działania zapewniające środki na realizację swoich celów, w tym również umożliwiające pokrycie kosztów postępowania sądowego. W orzecznictwie podkreśla się bowiem, iż nawet jeśli stowarzyszenie jest organizacją typu non profit, nie podlega ono zwolnieniu od obowiązku zapewnienia środków na prowadzenie działalności statutowej (por. postanowienie NSA z dnia 9 czerwca 2006 r., sygn. akt II OZ 317/06 oraz postanowienie NSA z dnia 31 marca 2008 r., sygn. akt II OZ 263/08 publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, orzeczenia.nsa.gov.pl). Przerzucenie ciężaru funkcjonowania stowarzyszenia na państwo, rodzi ten skutek, że faktycznie działalność stowarzyszenia zostaje finansowana ze środków publicznych, co przeczy zasadzie, iż stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich.
W konsekwencji na podstawie przepisu art. 246 § 2 P.p.s.a., orzeczono jak w sentencji postanowienia.