W sprawie o ustalenie obowiązku podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu przysługuje kasacja /art. 390 par. 1 Kpc/, a zatem sąd drugiej instancji nie może przedstawić Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu (...) sprawy z wniosku Kazimierza S. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego w J. o ustalenie obowiązku ubezpieczenia, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny (...) postanowieniem z dnia 15 maja 1997 r. (...) postanowił:
odmówić udzielenia odpowiedzi
Przedstawione w pytaniu prawnym Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rz. zagadnienie prawne, budzące poważne wątpliwości, powstało na tle następującego stanu faktycznego:
Kazimierz S. prowadzi od śmierci ojca w 1985 r. gospodarstwo rolne o powierzchni 1,63 ha w miejscowości K., gmina H. W okresie od dnia 20 września 1976 r. do dnia 30 listopada 1994 r. był pracownikiem (...) Przedsiębiorstwa Robót Drogowo-Mostowych w J. Od dnia 1 grudnia 1994 r. do dnia 23 marca 1995 r. pobierał zasiłek chorobowy, a następnie świadczenie rehabilitacyjne od dnia 24 marca 1995 r. do dnia 18 marca 1996 r. Od dnia 24 czerwca 1996 r. został zarejestrowany w Rejonowym Urzędzie Pracy jako bezrobotny, nabywając prawo do zasiłku szkoleniowego z tytułu pozostawania bez pracy od dnia 25 czerwca 1996 r.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w J. decyzją z dnia 14 października 1996 r. ustaliła podleganie Kazimierza S. ubezpieczeniu społecznemu rolników od daty zakończenia wykonywania zatrudnienia, tj. od dnia 1 grudnia 1994 r. do nabycia w dniu 24 czerwca 1996 r. prawa do zasiłku szkoleniowego oraz zobowiązała go do opłacenia do dnia 21 listopada 1996 r. składek na rolnicze ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe za okres: od IV kwartału 1994 r. do II kwartału 1996 r. Uzasadnienie tej decyzji wskazywało, że w okresie objętym ustalonym obowiązkiem ubezpieczenia społecznego ubezpieczony nie podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu, jak również nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty, co zgodnie z art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników uzasadniało stwierdzenie podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu i zobowiązanie do opłacenia składki na to ubezpieczenie.
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 1996 r. Sąd pierwszej instancji uwzględnił odwołanie ubezpieczonego i zmienił w spornym zakresie zaskarżoną decyzję rolniczego organu rentowego przez ustalenie "iż Kazimierz S. nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników i nie ma obowiązku opłacenia składki w okresie od 1 grudnia 1994 r. do 18 marca 1996 r.". W motywach orzeczenia Sąd ten wskazał, że zarówno zasiłek chorobowy, jak i świadczenie rehabilitacyjne są świadczeniami przysługującymi z tytułu zatrudnienia oraz nie tracą tego charakteru po jego ustaniu, a nadto okresy pobierania tych świadczeń podlegają zaliczeniu jako tzw. okresy nieskładkowe przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. Okoliczności te stanowiły o korzystaniu przez ubezpieczonego z częściowej ochrony ubezpieczeniowej, przez co sporny okres należało kwalifikować jako okres podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu.
Rozpoznając apelację pozwanej KRUS Sąd Apelacyjny powziął poważną wątpliwość przedstawioną w zagadnieniu prawnym, wskazując na wynikającą z treści art. 7 i art. 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników /Dz.U. 1993 nr 71 poz. 342 ze zm./, zasadę ustawowego podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu każdego rolnika, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego. Wyjątki od tej zasady obejmują rolnika, który równocześnie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawa do emerytury lub renty. Tymczasem w spornym okresie Kazimierz S. nie pozostawał po dniu 30 listopada 1994 r. w zatrudnieniu, przeto na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych /Dz.U. 1989 nr 25 poz. 137 ze zm./ wygasł jego pracowniczy stosunek ubezpieczenia społecznego, równocześnie nie był on uprawniony do emerytury lub renty.