Ograniczenie zakresu podmiotowego zastosowania ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej /Dz.U. nr 160 poz. 1080 ze zm./ może nastąpić w sposób pośredni przez odpowiednią zmianę przepisów dotyczących pracowników instytucji kultury /w wyniku przekształcenia tych jednostek z prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych dla zakładów budżetowych w jednostki działające na zasadzie samodzielności gospodarczej/.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony K., po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 19 września 2001 r. wniosku Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:
Czy dopuszczalne jest, aby zmiana statusu instytucji kultury funkcjonującej "na zasadach określonych dla zakładów budżetowych" na "instytucje prowadzące samodzielną gospodarkę finansową" automatycznie odbierała pracownikom prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego?
postanowił: odmówić udzielenia odpowiedzi.
Wskazując na art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 1991 r. o związkach zawodowych /jednolity tekst: Dz.U. 2001 nr 79 poz. 854 ze zm./ Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych zwróciło się do Sądu Najwyższego o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy dopuszczalne jest, aby zmiana statusu instytucji kultury funkcjonującej "na zasadach określonych dla zakładów budżetowych" na "instytucję prowadzącą samodzielną gospodarkę finansową" automatycznie odbierała pracownikom prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że pracownicy instytucji kultury, wymienionych w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej /t.j. Dz.U. 2001 nr 13 poz. 123/, które zgodnie z jej przepisami funkcjonowały "na zasadach określonych dla zakładów budżetowych", od co najmniej kilkunastu lat otrzymywali dodatkowe wynagrodzenie roczne /tzw. trzynastą pensję/, stanowiącą stały składnik wynagrodzenia. Podstawę jego wypłacania stanowiły ustawa z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi /Dz.U. nr 32 poz. 141 ze zm./, a od 1 stycznia 1998 r. ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej /Dz.U. nr 160 poz. 1080 ze zm./. Wnioskodawca zaznaczył, że uprawnienie do tego wynagrodzenia nie wynikło bezpośrednio z umów o pracę, ani też nie znalazło się w postanowieniach układów zbiorowych pracy i wewnątrzzakładowych regulaminach wynagradzania. Stanowiło ono element uwzględniany przy ustalaniu składki na ubezpieczenie społeczne. Według wnioskodawcy ustawa z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej /Dz.U. nr 12 poz. 136/ z dniem 1 stycznia 2000 r. /art. 29 pkt 2/ zniosła dotychczasowy "status jednostek sfery budżetowej" instytucji kultury wymienionych w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Jednostki te przestały być "jednostkami sfery budżetowej".
Nadano im status "instytucji prowadzących samodzielną gospodarkę finansową", w rezultacie czego pracowników tych instytucji przestały obejmować przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. "W wyniku wyżej opisanych okoliczności, w stosunkach pomiędzy pracodawcami, pracownikami i związkami zawodowymi powstały liczne spory, kontrowersje i wątpliwości, dotyczące zarówno kwestii ściśle prawnych, jak i społecznych", co według OPZZ sprawia, że postawione pytanie "wymaga rozstrzygnięcia, przesądzającego o ujednoliceniu praktyki w stosowaniu omawianych przepisów ustawowych".
Pytanie to nie zostało sformułowane w sposób jednoznaczny, a przy tym w swej treści nie wskazuje konkretnego przepisu czy przepisów, których interpretacji oczekuje się od Sądu Najwyższego. Zgodnie z art. 22 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych możliwe jest występowanie do Sądu Najwyższego z wnioskami o wyjaśnienie przepisów prawa /przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych/, a nie o wyjaśnianie wszelkich możliwych zagadnień prawnych /np. prawnych zagadnień teoretycznych, pojęć prawnych - w oderwaniu od konkretnych przepisów/. Stąd też z pytania powinno niewątpliwie wynikać, jaki konkretnie przepis, czy przepisy, budzą wątpliwości i jaki przepis, czy przepisy poddane powinny zostać wykładni przez Sąd Najwyższy. Na tle rozważanego zaś pytania jasności w tej kwestii nie ma, a przy tym posługuje się ono mało precyzyjnymi i raczej metaforycznymi niż prawniczymi określeniami /"automatyczne odbieranie prawa przez zmianę statusu"/.