Pełnomocnik ustanowiony w ramach przyznanego stronie prawa pomocy otrzymuje wynagrodzenie, o którym mowa w art. 250 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./, w związku z faktycznym udzieleniem pomocy prawnej. Gdy pomoc prawna polega na sporządzeniu opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej pełnomocnik powinien wykazać, że opinia została sporządzona i przekazana stronie.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia adwokata Tomasza R. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 21 czerwca 2004 r. 4/II SA/Po 3415/01 o odmowie przyznania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej w sprawie ze skargi Kazimierza T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Poznaniu z dnia 21 sierpnia 2001 r. (...) w przedmiocie zasiłku celowego postanawia uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać wniosek adwokata Tomasza R. WSA w Poznaniu do ponownego rozpoznania.
Postanowieniem z dnia 21 czerwca 2004 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oddalił wniosek adwokata Tomasza R. o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej dla Kazimierza T., która obejmowała ustanowienie adwokata. W uzasadnieniu postanowienia ustalono, że adwokat Tomasz R., pełnomocnik Kazimierza T., odmówił sporządzenia kasacji w sprawie i wniósł o zasądzenie wynagrodzenia z tytułu udzielonej pomocy prawnej. Wezwany do przedłożenie w terminie siedmiu dni odpisu opinii o braku podstaw do sporządzenia kasacji, pod rygorem odmowy przyznania wynagrodzenia, adwokat Tomasz R. oświadczył, że opinię o braku podstaw do sporządzenia kasacji doręczył Kazimierzowi T.
W zażaleniu na powyższe postanowienie adwokat Tomasz R. podniósł zarzut naruszenia par. 18 ust. 1 pkt 2 lit. "b" rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu /Dz.U. nr 163 poz. 1348 ze zm./ poprzez jego błędną wykładnię i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu do ponownego rozpoznania. Uzasadniając zażalenie adwokat Tomasz R. podniósł, iż odmowa przyznania kosztów nie znajduje uzasadnienia w powołanym par. 18 ust. 1 pkt 2 lit. "b" rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Z przepisu tego wynika bowiem, że wynagrodzenie przysługuje adwokatowi za sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, a nie za jej "wniesienie". Podniesiono także, iż wzywanie pełnomocnika do tego, by przedstawił Sądowi argumenty przeczące twierdzeniom klienta godzi w zasady państwa prawa i prawa do sprawiedliwego procesu, gdyż informacje uzasadniające odmowę sporządzenia kasacji są objęte bezwzględną tajemnicą adwokacką.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione.
Instytucja pomocy prawnej jest wyjątkiem od zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowego przez same strony /art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./. Celem przyznania prawa pomocy jest zapewnienie realizacji konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które ze względu na brak odpowiednich środków, nie są w stanie ponieść, między innymi, kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Pełnomocnikowi, ustanowionemu na podstawie art. 244 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, należy się wynagrodzenie, w zakresie określonym w art. 250 powołanej ustawy, jedynie za pomoc prawną rzeczywiście udzieloną. Decyzja o przyznaniu pomocy prawnej oznacza, że Skarb Państwa przejmuje na siebie ciężar finansowy związany z wynagrodzeniem pełnomocnika z urzędu i że sąd, jako dysponent środków publicznych, odpowiada za zasadność i legalność ich wydatkowania. Oznacza to uprawnienie i obowiązek Sądu ustalenia, czy pomoc prawna rzeczywiście została udzielona. O ile w przypadku sporządzenia skargi kasacyjnej fakt udzielenia pomocy prawnej z urzędu wynika z jej wniesienia, o tyle w przypadku opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej wyrazem udzielenia pomocy prawnej jest opinia sporządzona na piśmie i doręczona przez pełnomocnika stronie. Opinię sporządza się bowiem dla strony i w jej interesie. Przepis par. 18 ust. 1 pkt 2 lit. "b" rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu /Dz.U. nr 163 poz. 1348 ze zm./, ani też żaden z przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, nie przewidują natomiast obowiązku przedkładania Sądowi sporządzonej opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej. Powołany par. 18 ust. 1 pkt 2 lit. "b" rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. - przyznanie wynagrodzenia wiąże jedynie z obowiązkiem sporządzenia opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej. Z uprawnienia Sądu do ustalenia, czy pomoc prawna została udzielna, także nie wynika norma stwierdzająca, że wyłącznym dowodem udzielenia pomocy prawnej jest przedstawienie Sądowi pisemnej opinii.