Do stwierdzenia nieważności decyzji wojewody orzekającej o nabyciu przez gminę z mocy prawa, na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych /Dz.U. nr 32 poz. 191 ze zm./, mienia ogólnonarodowego właściwy jest na podstawie art. 157 par. 1 Kpa Minister-Szef Urzędu Rady Ministrów.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora J. Antosiewicz, w sprawie ze skargi Gminy I. na decyzję Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 12 grudnia 1991 r. nr (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody (...) z dnia 17 października 1991 r. nr (...) o nabyciu przez Gminę I. z mocy prawa nieodpłatnie własności nieruchomości opisanej w karcie inwentaryzacyjnej nr 1, składającej się z działek nr 12/11, 12/2 i 13, o łącznej powierzchni 4,63 ha, położonej w obrębie S., po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 2 czerwca 1993 r. I SA 354/93 do rozstrzygnięcia art. 391 Kpc w związku z art. 211 Kpa:
Czy Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, względnie jakiś inny organ administracji państwowej jest właściwy - na mocy art. 157 par. 1 Kpa - do stwierdzenia nieważności decyzji wojewody orzekającej o nabyciu przez gminę na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych /Dz.U. nr 32 poz. 191 ze zm./, z mocy prawa mienia ogólnonarodowego /państwowego/?
postanowił podjąć następującą uchwałę:
Zagadnienie prawne, sformułowane w postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyłoniło się w sprawie o zawiłym stanie faktycznym. Nie wszystkie jednak elementy tego stanu faktycznego są istotne dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości w konkretnej sprawie.
W wyniku podziału Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej w U. Wojewoda (...) utworzył Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w S. Rada Pracownicza PPGR w S. podjęła dnia 11 marca 1990 r. uchwałę w sprawie zbędności na cele produkcyjne działki z ruinami zamku i chronionym parkiem wiejskim o powierzchni 4,63 ha, a w jej wykonaniu pełniący obowiązki dyrektora zgłosił do Naczelnika Gminy I wniosek o przejęcie jej do zasobów państwowych pozostających w dyspozycji administracji gminnej. Naczelnik Gminy I dnia 13 marca 1990 r. wydał decyzję o "wygaszeniu" prawa zarządu wspomnianym gruntem przez PPGR w S.; decyzja ta stała się ostateczna dnia 27 marca 1990 r. Wojewoda (...) zarządzeniem nr 56 z dnia 14 marca 1990 r. postawił PPGR w S. w stan likwidacji z dniem 14, marca 1990 r. wyznaczając dzień 31 marca 1990 r. jako datę zakończenia działalności operatywnej. Tenże Wojewoda dnia 2 kwietnia 1990 r. zawarł na 16 lat umowę dzierżawy gruntów i budynków b. PPGR w S. z Fundacją (...) z siedzibą w W; umowa ta nie dotyczyła wspomnianej już działki zamkowej z parkiem wiejskim. Jednakże Fundacja podjęła prace związane z odgruzowaniem i zabezpieczeniem ruin zamkowych korzystając z różnych środków finansowych przekazywanych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w O., co było kwestionowane przez organy Gminy I. jako właściciela działki zamkowej na skutek jej komunalizacji. Wojewoda (...) dnia 11 marca 1991 r. wydał decyzję o stwierdzeniu nieważności decyzji Naczelnika Gminy I. z dnia 13 marca 1990 r. o wygaszeniu zarządu działki zamkowej przez b. PPGR w S., a odwołanie wniesione do Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej przez organ samorządu Gminy I. nie zostało rozpatrzone z tego powodu, że Gmina I. nie była stroną postępowania w ocenie organu odwoławczego. Wojewoda (...) decyzją z dnia 17 października 1991 r. stwierdził nabycie przez Gminę I. z mocy prawa, na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych /Dz.U. nr 32 poz. 191 ze zm./, tytułu własności działki zamkowej o pow. 4,63 ha. Na skutek wniosku tegoż Wojewody Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z urzędu stwierdził decyzją z dnia 12 grudnia 1991 r. nieważność decyzji komunalizacyjnej ze względu na to, że wspomniana nieruchomość w dniu 27 maja 1990 r. pozostawała w zarządzie PPGR w S. /decyzja Naczelnika Gminy I. z dnia 13 marca 1990 r. o "wygaszeniu" zarządu była dotknięta wadą skutkującą jej nieważność/. Decyzja Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa została zaskarżona do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez Gminę I., a sąd administracyjny postanowieniem z dnia 2 czerwca 1991 r. przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości w konkretnej sprawie, którego treść przytoczono w sentencji uchwały. W uzasadnieniu wskazano na wątpliwości odnośnie do właściwości organu wyższego stopnia w stosunku do wojewody podejmującego decyzję o stwierdzeniu komunalizacji mienia państwowego. Zdaniem sądu administracyjnego, ani w ustawie z dnia 23 października 1987 r. o utworzeniu urzędu Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa /Dz.U. nr 33 poz. 173 ze zm./, ani też w innych przepisach prawnych nie można znaleźć podstawy właściwości tego organu. Z przepisów stanowiących zaś podstawę działania Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej wynika, ażeby mogła ona spełniać inne zadania niż tylko organu odwoławczego.