Zaliczenie na poczet opłat za użytkowanie wieczyste i ceny sprzedaży jednej nieruchomości, nabytej od Państwa na cele mieszkalne przed dniem 1 sierpnia 1985 r., wartości mienia pozostawionego w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. na terenach nie wchodzących w skład obecnego obszaru Państwa, nie wyłącza możliwości skorzystania z uprawnień przewidzianych w art. 88 ust. 1 w związku z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /t.j. Dz.U. 1989 nr 14 poz. 74/, do zaliczenia na poczet opłat za użytkowanie wieczyste działki przeznaczonej pod zabudowę domem letniskowym, jeżeli wartość mienia pozostawionego przewyższała kwotę opłat i ceny nabytej nieruchomości na cele mieszkalne.
Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora w Ministerstwie Sprawiedliwości w sprawie ze skargi Reginy i Mariana O. na decyzję Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w S. z dnia 12 sierpnia 1989 r. Nr Gn-2-8224/152/89 w przedmiocie oddania w użytkowanie gruntu oraz odmowa zaliczenia na poczet opłat za użytkowanie wieczyste gruntu różnicy w pozostawionym za granicą mieniu po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 8 maja 1990 r. SA/Po 1258/89 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w związku z art. 211 Kpa:
Czy zaliczenie, w trybie ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach /Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159 ze zm./ oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 maja 1970 r. w sprawie zaliczania wartości mienia nieruchomego pozostawionego za granicą na pokrycie opłat z tytułu użytkowania wieczystego terenu i ceny sprzedaży położonych na nim budynków /Dz.U. nr 13 poz. 118 ze zm./ wartości mienia pozostawionego za granicą na pokrycie ceny sprzedaży lokalu mieszkalnego - wyłącza możliwość zaliczenia różnicy pomiędzy wartością tego mienia a ceną sprzedaży nieruchomości, na pokrycie opłat za użytkowanie wieczyste działki przeznaczonej pod zabudowę domem letniskowym na podstawie art. 88 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. 1989 nr 14 poz. 74/ i par. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1985 r. w sprawie zaliczania wartości mienia nieruchomego pozostawionego za granicą na poczet opłat za użytkowanie wieczyste lub na pokrycie ceny sprzedaży działki budowlanej i położonych na niej budynków /Dz.U. 1989 nr 14 poz. 79/?
podjął następującą uchwałę:
Pytanie prawne wyłoniło się na tle następującego stanu faktycznego. Lucjan K. na podstawie decyzji z dnia 3 listopada 1976 r. nabył samodzielny lokal mieszkalny wraz z udziałem we współwłasności budynku i urządzeń wspólnych oraz prawo użytkowania wieczystego części terenu /aktem notarialnym z dnia 5 lipca 1980 r./. Na poczet ceny sprzedaży i opłat za użytkowanie wieczyste zaliczono mu wartość mienia nieruchomego pozostawionego za granicą. Zaliczeń powyższych dokonano na podstawie orzeczenia Państwowego Urzędu Repatriacyjnego stwierdzającego pozostawienia na Litwie Kowieńskiej gruntów o pow. 30 ha, domu mieszkalnego i zabudowań gospodarczych.
Dnia 7 lutego 1989 r. o nabycie nieruchomości nierolniczej - działki rekreacyjnej pod budowę domu letniskowego - wystąpili małżonkowie C. /Regina z domu K. i Marian C./ i na podstawie decyzji z dnia 23 czerwca 1989 r. uzyskali decyzję o oddaniu w wieczyste użytkowanie rzeczonej działki pod zabudowę domem letniskowym wolnostojącym. W decyzji stwierdzono, że brak jest podstaw prawnych do zaliczenia na poczet opłaty za użytkowanie wieczyste różnicy pomiędzy ceną nabycia jednego lokalu mieszkalnego przez Lucjana K. a wartością mienia nieruchomego pozostawionego przez niego za granicą, mimo że Regina C. jest osobą mu bliską, na rzecz której uprawnienie takie może być przelane, a różnica wartości mienia pozostawionego za granicą oraz lokalu mieszkalnego jest bardzo znaczna. Organ odwoławczy podzielił stanowisko organu pierwszej instancji twierdząc, że uprawnienie repatrianta wyczerpało się w jednorazowym nabyciu jednej nieruchomości w 1980 r. Strony wniosły skargę do NSA w dniu 4 września 1989 r. uznając, że dysproporcja wartości mienia pozostawionego za granicą a wartości zaliczenia jest znaczna i powinna ona być wyrównana zgodnie z wnioskiem stron.
Podejmując uchwałę zawierającą odpowiedź na pytanie prawne Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy ustawy w 1957 r. o sprzedaży przez Państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych /Dz.U. nr 31 poz. 132/ w art. 8 ust. 2 ustanowiły dla Rady Ministrów delegację do uregulowania zasad zaliczania wartości mienia nieruchomego pozostawionego za granicą i w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 31 lipca 1957 r. wprost stanowiło się o zaliczeniu wartości tego mienia tylko co do jednej nabywanej nieruchomości. Takie samo rozwiązanie przyjęte było w ustawie z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach /t.j. Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159/, której art. 17 ust. 1 stanowił o zaliczeniu wartości mienia pozostawionego za granicą tylko przy oddaniu w użytkowanie wieczyste jednej działki budowlanej z równoczesną sprzedażą jednego domu jednorodzinnego. Przy takim stanie prawnym uprawnienie repatrianta do uzyskania ekwiwalentu za mienie pozostawione za granicą wyczerpywało się w przypadku nabycia jednego domu oraz prawa użytkowania wieczystego jednej działki. Rozwiązanie takie korespondowało z generalną zasadą obowiązującą przy sprzedaży domów i lokali mieszkalnych oraz uzyskiwaniu terenów pod budowę na mocy ustawy z dnia 14 lipca 1961 r., że osoba fizyczna może nabywać tylko jeden dom lub działkę na mocy ustawy /art. 14 ust. 3/.