Rozstrzygnięcie o rewaloryzacji nie wypłaconych części odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości oraz o odsetkach za zwłokę lub opóźnienie w wypłacie odszkodowania /art. 7 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości - Dz.U. nr 79 poz. 464 ze zm./ - następuje przez wydanie decyzji administracyjnej.
Sąd Najwyższy na pytanie prawne Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego:
Czy spory między Skarbem Państwa - organami administracji rządowej a osobami wywłaszczonymi powstałe na tle obowiązków tych organów wynikających z art. 7 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. nr 79 poz. 464 ze zm./ podlegają rozstrzygnięciu w trybie decyzji administracyjnej, czy też stronie której odmawia się waloryzacji odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości lub stronie kwestionującej wysokość zwaloryzowanego odszkodowania /jego części/ albo wysokości odsetek z tytułu zwłoki w wypłacie takiego odszkodowania przysługuje droga przed sądem powszechnym w zakresie ustalenia wysokości wyżej wymienionego odszkodowania i ewentualnych odsetek? podjął następującą uchwałę:
1. Przedstawione zagadnienie prawne aczkolwiek wyłoniło się na tle wykładni przepisu o charakterze przejściowym - art. 7 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /Dz.U. nr 79 poz. 464 ze zm./ - wiąże się z problematyką o podstawowym i ogólnym znaczeniu. Chodzi mianowicie o rozróżnienie sprawy cywilnej i administracyjnej, o problem drogi sądowej oraz kompetencji organów administracji. Problematyka ta doczekała się bogatej judykatury i literatury. Wypracowano kryteria służące omawianemu rozróżnieniu; z natury rzeczy nie mogą być one na tyle ostre, by pozwalały na generalne rozdzielenie spraw powstających na pograniczu dwóch dziedzin prawa: cywilnego i administracyjnego.
Zagadnienie prawne sprowadza się do tego, czy orzekanie o rewaloryzacji nie wypłaconych części odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości i o odsetkach za zwłokę lub za opóźnienie w wypłaceniu tegoż odszkodowania następuje w drodze cywilnej czy też administracyjnej, a także, do jakiego organu należy: sądu czy też organu administracji.
W celu udzielenia odpowiedzi posłużyć się zatem trzeba charakterystyką stosunku prawnego, na tle którego powstać może roszczenie o rewaloryzację i odsetki. Konieczne też będzie poszukiwanie normy kompetencyjnej dla ustalenia organu uprawnionego do orzekania.
2. Ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /t.j. Dz.U. nr 30 poz. 127 ze zm./ należy do aktów prawnych regulujących zarówno problematykę cywilną, jak i administracyjną. Zachodzące w państwie zmiany stosunków społecznych i ekonomicznych znajdują wyraz w kolejnych nowelizacjach tej ustawy. Nowelizacja dokonana ustawą z dnia 29 września 1990 r. stanowi przejaw tendencji odchodzenia - w coraz większym stopniu - od administracyjnoprawnej regulacji gospodarki gruntami na rzecz regulacji o charakterze cywilnoprawnym.
W zakresie rozpatrywanej problematyki odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości nowelizacja ta dokonała istotnej proobywatelskiej zmiany: wprowadziła zasadę jednorazowego, a nie ratalnego wypłacania odszkodowania, rewaloryzacji odszkodowania oraz odesłała do kodeksu cywilnego w zakresie skutków zwłoki lub opóźnienia w wypłacie odszkodowania /poprzednio obowiązujące przepisy mówiły o oprocentowaniu odszkodowania wypłaconego w ratach oraz o odsetkach "za zwłokę", do których stosować się miały "przepisy ogólne"/.
Omawianą nowelizacją wprowadzono w art. 7 ogólne odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego w sprawach nie uregulowanych w ustawie.
Na tle tak daleko idących zmian konieczne stało się wprowadzenie przytoczonego w pytaniu przepisu przejściowego. Reguluje on kwestie związane z odszkodowaniami, o których orzeczono pod rządami dotychczas obowiązujących przepisów, a które nie zostały wypłacone do czasu nowelizacji. Stanowi on, że nie wypłacone do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej części odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości wypłaca się jednorazowo po ich zrewaloryzowaniu, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, a za zwłokę lub opóźnienie w wypłacie odszkodowania przysługują odsetki na zasadach określonych w kodeksie cywilnym. Dla udzielenia odpowiedzi na postawione pytanie dotyczące wykładni tego przepisu konieczne jest rozważenie, czy roszczenia o rewaloryzację odszkodowania i o odsetki powstają na tle stosunku cywilnoprawnego, czy też administracyjnoprawnego.