Odmowa umieszczenia oznaczonej osoby na ostatecznej liście przydziału zastępczych pomieszczeń mieszkalnych w danym roku kalendarzowym, o której mowa w par. 7 ust. 4 i par. 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 lipca 1988 r. w sprawie zasad i trybu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych /Dz.U. nr 27 poz. 187 ze zm./, podjęta w indywidualnej sprawie z zakresu administracji publicznej, wszczętej na wniosek tej osoby o przydział takiego pomieszczenia, następuje przez wydanie decyzji administracyjnej.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora J. Antosiewicz, w sprawie ze skargi Waldemara S. na decyzję Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym Województwa (...) z dnia 20 maja 1992 r. nr (...) w przedmiocie odmowy umieszczenia na liście pomieszczeń zastępczych, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku - postanowieniem z dnia 13 listopada 1992 r. SA/Gd 1366/92 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w zw. z art. 211 Kpa:
Czy odmowa umieszczenia na liście przydziału lokali mieszkalnych, o jakiej mowa w par. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 lipca 1988 r. w sprawie zasad i trybu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych /Dz.U. nr 27 poz. 187 ze zm./, następuje w drodze decyzji administracyjnej?
podjął następującą uchwałę:
Decyzją z dnia 31 marca 1992 r. Prezydent miasta E. odmówił umieszczenia Waldemara S. wraz z rodziną na liście osób ubiegających się o uzyskanie przydziału na lokal zastępczy w 1992 r. Decyzja ta podjęta została zgodnie z rekomendacją Społecznej Komisji do Spraw Koordynacji i Przydziału Mieszkań, działającej przy Wydziale Spraw Lokalowych Urzędu Miejskiego w E., przy uwzględnieniu zasobów mieszkaniowych miasta E., pozostających w dyspozycji jego Zarządu. Zgodnie z pouczeniem o przysługującym prawie odwołania, zainteresowany zwrócił się do Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym Województwa (...), który decyzją z dnia 20 maja 1992 r. utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.
Skargi Waldemara S. do Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku, NSA nie rozpoznał, albowiem przy jej rozpoznawaniu wyłoniło się - zdaniem tego Sądu - zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości. Istotną treść tych wątpliwości określa postanowienie NSA z dnia 13 listopada 1992 r. (...) w sposób następujący: Czy odmowa umieszczenia na liście przydziału lokali mieszkalnych, o jakiej mowa w par. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 lipca 1988 r. w sprawie zasad i trybu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych /Dz.U. nr 27 poz. 187 ze zm./, następuje w drodze administracyjnej? W uzasadnieniu tego postanowienia Naczelny Sąd Administracyjny powołuje się m. in. na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 1988 r. III AZP 8/88 /OSNCP 1989 z. 10 poz. 153/, według której skreślenie z projektu rocznej listy przydziałów lokali mieszkalnych, sporządzonej na podstawie par. 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 marca 1981 r. w sprawie zasad i trybu przydziału lokali mieszkalnych (...) /Dz.U. 1985 nr 40 poz. 196/, wymaga wydania przez terenowy organ administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw lokalowych stopnia podstawowego decyzji w formie pisemnej. Uznając tę uchwałę SN za przesłankę ewentualnej odpowiedzi twierdzącej na wyłaniające się zagadnienie prawne Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu swego postanowienia zwrócił uwagę, że orzecznictwo sądów administracyjnych w tej sprawie nie jest jednolite.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego zależy od dwóch przesłanek: a/ pierwszej, mającej walor pewnego założenia ogólnego, miarodajnego w tej i w podobnych do niej sprawach, w których brak jest jednoznacznych wskazówek normatywnych co do trybu i formy, w jakiej organy administracji publicznej decydują o prawach i obowiązkach obywatela i b/ drugiej, szczegółowej, odnoszącej się do przepisów prawa regulujących wchodzącą w grę kategorię stosunków administracyjnoprawnych lub sposób postępowania właściwych organów w sprawach, w których rozstrzygnięcie administracyjne następuje w granicach tzw. uznania organu orzekającego.
Przesłanka pierwsza przemawia za odpowiedzią twierdzącą na zagadnienie prawne przedstawione przez Naczelny Sąd Administracyjny. Współczesne rozumienie konstytucyjnej zasady określającej Rzeczpospolitą Polską jako demokratyczne państwo prawne, daje podstawę do sformułowania tezy ogólnej, że w wypadkach wątpliwości co do prawnych form działania administracji publicznej, w sprawach indywidualnych dotyczących praw lub obowiązków obywateli, administracja ta załatwia sprawę przez wydanie decyzji /art. 104 par. 1 Kpa/, chyba że przepis ustawy expressis verbis przewiduje dla określonej kategorii stosunków lub spraw inny tryb postępowania i inny sposób rozstrzygnięcia. To założenie ogólne uwzględnia społeczną potrzebę optymalizacji środków prawnych służących ochronie praw obywateli w postępowaniu administracyjnym lub quasi-administracyjnym, sprzyja jawności postępowania, otwiera drogę do powszechnej ochrony sądowej.