Udział kapitałowy gminy w banku działającym w formie spółki akcyjnej nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora J. Szewczyka, w sprawie z wniosku Banku Komunalnego S.A. w G. o dokonanie zmian w rejestrze handlowym, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 14 marca 1995 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Najwyższy na rozprawie w dniu 2 grudnia 1994 r. (...) do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyższego:
Czy udział kapitałowy gminy w banku działającym w formie spółki akcyjnej może być uznany za prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./?
a w razie pozytywnej odpowiedzi:
Czy działalność taka wykracza poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, o których mowa w powołanym wyżej przepisie?
podjął następującą uchwałę:
Sąd Rejonowy w G., postanowieniem z dnia 21 listopada 1991 r., zarządził dokonanie wpisu do rejestru handlowego firmy Bank Komunalny, Spółka Akcyjna w G. o kapitale akcyjnym jedenastu miliardów dziewięciuset sześćdziesięciu pięciu milionów starych złotych, podzielonym na 2.393 akcje imienne o wartości nominalnej pięciu milionów starych złotych każda.
Do zakresu działania banku oprócz czynności o charakterze uniwersalnym należy "obsługa bankowa przedsięwzięć o charakterze komunalnym" /par. 6 pkt 10 statutu Spółki/. Akcje objęte przez akcjonariuszy-założycieli są uprzywilejowane m. in. przez przyznanie każdej z nich dwóch głosów. Założycielami były osoby fizyczne i prawne, a wśród tych ostatnich Gmina G., która objęła 1.040 uprzywilejowanych akcji. Na podstawie dalszych uchwał walnych zgromadzeń akcjonariuszy kapitał akcyjny był podnoszony przez emisję nowych akcji, obejmowanych zarówno przez akcjonariuszy-założycieli, jak i przez innych, w tym przez gminy.
Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy uchwałą z dnia 30 kwietnia 1994 r. postanowiło podwyższyć kapitał akcyjny z kwoty pięćdziesięciu miliardów do kwoty stu ośmiu miliardów sześciuset osiemdziesięciu pięciu milionów starych złotych.
Sąd Rejonowy wezwał wnioskodawcę, aby w terminie 30 dni dostosował przedmiot przedsiębiorstwa spółki do wymogów art. 1 ust. 2 i art. 2 ustawy z dnia 6 listopada 1992 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, po czym postanowieniem z dnia 30 czerwca 1994 r. oddalił wniosek o zarejestrowanie zmian statutu w zakresie podwyższenia kapitału akcyjnego, stwierdzając, że wyemitowane nowe akcje miały być wydane m. in. Gminom G., E. i S. w zamian za aporty. Sąd ten wyraził pogląd, że udział kapitałowy gmin wykracza poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, wobec czego powinny one doprowadzić swą działalność gospodarczą do zgodności z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym.
Rozpoznając rewizję wnioskodawcy od tego postanowienia Sąd Wojewódzki powziął wątpliwości przedstawione w zagadnieniu prawnym sformułowanym następująco:
"Czy posiadanie przez gminę akcji banku jest działalnością gospodarczą, a jeżeli tak, to czy w świetle art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./ działalność ta wykracza poza zadania o charakterze użyteczności publicznej?"
Rozpoznając to zagadnienie, skład orzekający Sądu Najwyższego, na podstawie art. 13 pkt 4 i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym, przedstawił składowi siedmiu sędziów zagadnienie prawne:
"Czy udział kapitałowy gminy w banku działającym w formie spółki akcyjnej może być uznany za prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./"? a w razie pozytywnej odpowiedzi:
"Czy działalność taka wykracza poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, o których mowa w powołanym wyżej przepisie?"
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że istota zagadnienia prawnego sprowadza się do prawidłowej wykładni art. 9 ust. 2 ustawy o samorządzie terytorialnym w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 6 listopada 1992 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 100 poz. 499 ze zm./. Trudność wynika z posłużenia się w przepisie niedookreślonymi pojęciami "działalności gospodarczej" i "użyteczności publicznej".