Określenie "w służbie więziennej", użyte w art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. "b" ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego /Dz.U. nr 17 poz. 75 ze zm./, nie obejmuje osób zatrudnionych w b. Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, w tym również w jednostce organizacyjnej tego Ministerstwa, do której należały sprawy związane z więziennictwem.
Naczelny Sąd Administracyjny z udziałem W. Czerwińskiego, prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej delegowanego do Prokuratury Krajowej, w sprawie V SA 1587/94 ze skargi Janiny M. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia 7 maja 1994 r. w przedmiocie pozbawienia uprawnień kombatanckich, po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 1997 r. na posiedzeniu jawnym następujących wątpliwości prawnych przekazanych przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 27 września 1996 r. do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:
Czy osobę zatrudnioną w Departamencie VI b. Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, do którego właściwości należały sprawy związane z szeroko pojętym więziennictwem, należy uznać za osobę zatrudnioną w strukturach bezpieczeństwa publicznego w rozumieniu art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. "a", czy też za funkcjonariusza służby więziennej w rozumieniu art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. "b" ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego /Dz.U. nr 17 poz. 75 ze zm./?
podjął następującą uchwałę:
Przedstawione w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie wątpliwości prawne, skonkretyzowane w postanowieniu z dnia 27 września 1996 r. (...), powstały na tle następującego stanu faktycznego;
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia 7 maja 1994 r. pozbawił Janinę M. uprawnień kombatanckich, które przyznał jej Zarząd Wojewódzki Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w (...) z tytułu "obozy koncentracyjne wrzesień 1941 - maj 1945 r.". Z pisma Polskiego Czerwonego Krzyża z dnia 1 października 1975 r. wynika, że Janina S. /nazwisko rodowe/ była więźniarką obozu koncentracyjnego Ravensbrück. Następnie ewakuowano ją do Klein Machnow, skąd przeniesiono ją do obozu głównego Sachsenhausen. Stamtąd w kwietniu 1945 r. więźniowie zostali skierowani marszem ewakuacyjnym w kierunku Schwerina. W życiorysie z dnia 5 kwietnia 1976 r. Janina M. stwierdza, że po Powstaniu Warszawskim wywieziono ją najpierw do Mauthausen, następnie do Ravensbrück i do Orienburga, a stamtąd ewakuowano ją w kierunku Schwerina. W każdym razie pobyt Janiny M. w obozach koncentracyjnych nie budzi wątpliwości. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, pozbawiając ją uprawnień kombatanckich, stwierdził, że była zatrudniona w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego w Departamencie VI od 17 lipca 1945 r. do 28 lutego 1950 r. Jako podstawę prawną powołał art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. "a" ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego /Dz.U. nr 17 poz. 75 ze zm./.
Na powyższą decyzję złożyła skargę Janina M., wnosząc o jej uchylenie. W skardze podała, że uprawnienia kombatanckie otrzymała z tytułu pobytu w obozach koncentracyjnych. Po powrocie z obozów podjęła pracę w Wydziale Lekarskim Departamentu Więziennictwa i Obozów, który podlegał Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego. Do jej obowiązków należało pisanie na maszynie.
W odpowiedzi na skargę Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wniósł o jej oddalenie, stwierdzając, że Janina M., jako osoba zatrudniona w organach bezpieczeństwa publicznego, nie może korzystać z uprawnień kombatanckich.
W związku z opisanym wyżej stanem faktycznym skład orzekający zwrócił się o wyjaśnienie wątpliwości prawnej przedstawionej na wstępie uchwały. W uzasadnieniu postanowienia podano, że w art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. "a" i art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. "b" cytowanej ustawy przyjęto w stosunku do osób zatrudnionych w służbie więziennej odmienny sposób określania kryteriów pozbawiania uprawnień kombatanckich niż w stosunku do osób zatrudnionych w aparacie bezpieczeństwa publicznego, o których mowa w art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. "a". Jednakże osoby zatrudnione w służbie więziennej pozostawały, zdaniem składu orzekającego, w zatrudnieniu zarówno w ścisłych strukturach aparatu bezpieczeństwa, jak i poza strukturami tego aparatu. Wątpliwość więc dotyczy kwestii, czy w stosunku do pracowników służby więziennej zatrudnionych w Departamencie VI byłego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego mogą być stosowane odmienne procedury w sprawie pozbawienia uprawnień kombatanckich niż w stosunku do pracowników służby więziennej nie zatrudnionych bezpośrednio w strukturach aparatu bezpieczeństwa publicznego. Powyższa wątpliwość, zdaniem składu orzekającego, wiąże się z obowiązywaniem art. 67 ust. 2 przepisów Konstytucji utrzymanych w mocy przez art. 77 Ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 84 poz. 426/.