Rada gminy nie może wydawać na podstawie art. 40 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. 1996 nr 13 poz. 74 ze zm./ przepisów porządkowych o zakazie spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych.
Naczelny Sąd Administracyjny z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej W. Grudzieckiego w sprawie SA/Po 3281/95 ze skargi Prokuratora Wojewódzkiego w (...) na uchwały: Rady Gminy i Miasta w M. z dnia 22 czerwca 1995 r. nr VIII/72/95, Rady Gminy Miejskiej w Ż. z dnia 14 czerwca 1995 r. nr XI/36/95 i Rady Gminy w T. z dnia 30 czerwca 1995 r. nr XI/56/95 w przedmiocie zakazu spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 1996 r. na posiedzeniu jawnym następujących wątpliwości prawnych przekazanych przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 13 czerwca 1996 r. do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:
Czy rada gminy może wydawać na podstawie art. 40 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./ przepisy porządkowe o zakazie spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych?
podjął następującą uchwałę:
Stan faktyczny sprawy w zakresie potrzebnym do rozstrzygnięcia powstałych wątpliwości zgłoszonych przez Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu (...) przedstawia się następująco:
Rady Gmin w M., Ż i T. podjęły, powołując jako podstawę prawną art. 40 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym /Dz.U. nr 16 poz. 95 ze zm./, uchwały o zakazie spożywania napojów alkoholowych na ogół we wszystkich miejscach publicznych na terenie gmin. Tak więc Rada Gminy i Miasta w M. /uchwałą z dnia 22 czerwca 1995 r. nr VIII/72/95/ wprowadziła "zakaz spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych na terenie miasta M., tj.: ulicach, parkach, skwerach, placach zabawy na terenach osiedli mieszkaniowych, obiektach sportowych". Uchwalono też, że naruszenie powyższego zakazu stanowi wykroczenie podlegające karze. Rada Gminy Miejskiej w Ż. /uchwałą z dnia 14 czerwca 1995 r. nr XI/36/95/ wprowadziła "zakaz spożywania napojów alkoholowych na terenie miasta Ż. z wyłączeniem dnia 1 stycznia i 31 grudnia". Zakaz powyższy nie dotyczył: "1/ zakładów gastronomicznych posiadających zezwolenie na sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych i ogródków przy tych zakładach gastronomicznych, 2/ miejsc, w których odbywa się sprzedaż napojów alkoholowych przez podmioty mające zgodę na sprzedaż z okazji zorganizowanych imprez." Naruszenie tego zakazu podlega "zdaniem Rady karaniu za popełnione wykroczenia". Rada Gminy T. /uchwałą z dnia 30 czerwca 1995 r. nr XI/56/95/ wprowadziła "zakaz picia alkoholu w miejscach publicznych na terenie Gminy T.", a zakaz ten objął "wódkę i wino". Za miejsca publiczne w rozumieniu uchwały uznano "place, parki, skwery i przystanki autobusowe". Za nieprzestrzeganie powyższego zakazu przewidziano kary grzywny.
Wszystkie te uchwały zaskarżył Prokurator Wojewódzki, jako niezgodne z prawem, i wniósł o stwierdzenie ich nieważności. Zdaniem prokuratora, sprzeczność z prawem polega na tym, iż art. 40 ust. 3 i 4 ustawy o samorządzie terytorialnym nie może stanowić podstawy prawnej podjęcia przez organy gminy uchwały wprowadzającej zakaz spożywania napojów alkoholowych w określonych miejscach lub obiektach. Upoważnienie do uchwalenia takich przepisów wynika z art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi /Dz.U. nr 35 poz. 230 ze zm./, który zezwala organom samorządu terytorialnego na wprowadzenie regulaminowego zakazu sprzedaży, podawania, spożywania oraz wnoszenia napojów alkoholowych w innych, nie wymienionych w art. 14 ust. 1-5 ustawy, miejscach ze względu na charakter miejsca lub obiektu. Przepisy wydane w tym zakresie, a więc na podstawie upoważnienia ustawowego, mają charakter przepisów gminnych /art. 40 ust. 1 ustawy samorządowej/, nie są zatem przepisami porządkowymi /art. 40 ust. 3 cytowanej ustawy/. Uchwały więc uregulowały materię, która w sposób szczegółowy została uregulowana przez ustawę o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Wprowadzenie zakazu spożywania napojów alkoholowych praktycznie we wszystkich miejscach publicznych na terenie gminy jest sprzeczne z przepisami tej ustawy i stanowi istotne ograniczenie praw i wolności obywatelskich oraz wkracza w sferę uprawnień mieszkańców gminy.