Dochodem wolnym od podatku na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) może być także dochód z nieodpłatnego świadczenia, polegającego na bezpłatnym użytkowaniu nieruchomości, jeżeli została ona przeznaczona np. na cele dobroczynne.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Europejskiej Fundacji Społecznej "G.-Ż." w L. od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie z dnia 18 października 2002 r. I SA/Lu 188/02 w sprawie ze skargi Europejskiej Fundacji Społecznej "GŻ" w L. na decyzję Izby Skarbowej w L. z dnia 4 lutego 2002 r. (...) w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych - uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Lublinie; (...).
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 października 2002 r. I SA/Lu 188/02 Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie oddalił skargę Europejskiej Fundacji Społecznej "G.-Ż." w Lublinie na decyzję Izby Skarbowej w L. z dnia 4 lutego 2002 r. (...) w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2000 r.
W uzasadnieniu wyroku Sąd podał, że organ odwoławczy w swoim rozstrzygnięcie oparł się na ustaleniu, iż Fundacja zaniżyła przychody roku podatkowego 2000 o kwotę 5.784,03 zł stanowiącą równowartość nieodpłatnego świadczenia oraz zawyżyła koszty uzyskania przychodu o kwotę 264.223,71 zł stanowiącą darowizny na rzecz osób fizycznych, kościelnych i instytucji, co spowodowało zaniżenie dochodu Fundacji podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. Stwierdzono, że Fundacja otrzymała od Gminy L. w nieodpłatne użytkowanie nieruchomość (...) z przeznaczeniem na cele charytatywne, a w szczególności na noclegownię i stołówkę dla osób biednych; równowartość tego użytkowania określono w umowie notarialnej na kwotę 5.784,03 zł. Izba Skarbowa w L. uznała, że nieodpłatne użytkowanie wskazanej nieruchomości stanowiło dla Fundacji przychód w postaci nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w przepisie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w wysokości ustalonej przez strony w umowie notarialnej. Organ odwoławczy wywiódł, że dochód wynikający z przychodu w postaci nieodpłatnego użytkowania nieruchomości nie stanowi realnie otrzymanych środków finansowych, które mogłyby być przeznaczone na cele statutowe Fundacji. Tym samym więc dochód, obliczony z przychodu stanowiącego wartość czynszu za użytkowaną nieruchomość, nie mógł podlegać zwolnieniu określonemu w art. 17 ust. 1 pkt 4 i ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Izba Skarbowa w L. wyjaśniła, że zaliczone przez Fundację do kosztów podatkowych darowizny, kosztów tych nie stanowiły, stosownie do przepisu art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Natomiast wartość przekazanych darowizn na rzecz kościelnych osób prawnych podlegała odliczeniu od dochodu na podstawie art. 18 ust. 1 lit. "b" wymienionej ustawy, a dochód odpowiadający wartości darowizn przekazanych osobom fizycznym i instytucjom, jako wydatkowany na cele statutowe, podlegał zwolnieniu od podatku na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy.
Sąd w zaskarżonym wyroku podzielił stanowisko zajęte w sprawie przez Izbę Skarbową w L. Stwierdził, że wartość otrzymanego przez Fundację nieodpłatnego świadczenia stanowi przychód wskazany w art. 12 ust. 1 pkt 2 i ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Dla ustalenia podstawy opodatkowania tym podatkiem należało więc zwiększyć wykazany w zeznaniu CIT-8 przychód Fundacji za 2000 r. Sąd uznał za niezasadne zarzuty Fundacji, iż wykonanie dyspozycji powyższych przepisów ustawowych prowadziło do bezpodstawnego zawyżenia podstawy opodatkowania. Skoro bowiem podstawą opodatkowania jest dochód, stanowiący nadwyżkę sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, to bez ustalenia wartości przychodów nie jest możliwe jego prawidłowe określenie. Dopiero następnym działaniem jest wskazanie dochodów wolnych od podatku. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wolne od podatku są dochody podatników, których celem statutowym jest działalność w zakresie dobroczynności i pomocy społecznej, w części przeznaczonej na te cele. Zdaniem Sądu zwolnienie to ma zastosowanie, jeżeli dochód jest przeznaczony i - bez względu na termin - wydatkowany na cele określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy. Warunek przeznaczenia określonej części dochodu na cele preferowane ustawą i w perspektywie jego wydatkowania, wymaga by stanowił on realne środki finansowe pozostające w dyspozycji podatnika. Sąd stwierdził, że otrzymana przez Fundację wartość nieodpłatnego świadczenia, ze względu na brak faktycznych a nie prawnych możliwości dysponowania przez podatnika kwotą odpowiadającą tej wartości, nie mogła być przeznaczona na cele wskazane w przepisie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.