Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Joanna Banasiewicz Sędzia NSA Irena Kamińska Sędzia WSA del. Marian Wolanin (spr.) Protokolant Rafał Jankowski po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej O. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2009 r. sygn. akt I SA/Wa 205/09 w sprawie ze skargi O. K. na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] grudnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji uwłaszczeniowej oddala skargę kasacyjną
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 czerwca 2009 r. sygn. akt I SA/Wa 205/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę O. K. na decyzję Ministra Infrastruktury z dnia [...] grudnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji uwłaszczeniowej Wojewody K. z dnia [...] listopada 1992 r.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
Decyzją z dnia [...] grudnia 2008 r. nr [...] Minister Infrastruktury utrzymał w mocy swoją decyzję z dnia [...] czerwca 2008 r. o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody K. z dnia [...] listopada 1992 r. nr [...] wydanej na podstawie art. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) - w sprawie nabycia z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r. przez Przedsiębiorstwo Państwowe [...] "[...]" w K. prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa, położonego w J. przy ulicy [...], oznaczonego jako działka nr [...] o pow. 3083 m2 w obrębie J. oraz nieodpłatne nabycie prawa własności pawilonu handlowo-usługowego (w budowie) i urządzeń znajdujących się na tym gruncie. Część tej nieruchomości pochodzi z części dawnej działki gruntu nr [...], stanowiącej własność O. K., która zbyła ją na rzecz Skarbu Państwa w trybie art. 6 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości aktem notarialnym z dnia [...] maja 1971 r. Rep. A nr [...]. Działka nr [...] stanowiła w dniu 5 grudnia 1990 r. własność Skarbu Państwa pozostając w zarządzie jednostki uwłaszczonej na podstawie decyzji Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miejskiego w J. z dnia [...] października 1988 r. nr [...]. W dniu 5 grudnia 1990 r. oraz w chwili wydania decyzji Wojewody K. z dnia [...] listopada 1992 r. nie toczyło się postępowanie o zwrot dawnej działki gruntu nr [...], dlatego prawa osób trzecich nie zostały naruszone. Prawa te nie mogą być bowiem potencjalne, lecz ujawnione konkretnie, co w niniejszej sprawie nie zaistniało. Ponadto, w postępowaniu uwłaszczeniowym nie jest możliwe badanie wykorzystania nieruchomości na cel zgodny z wywłaszczeniem i nie istnieje obowiązek informowania byłych właścicieli lub ich następców prawnych o prowadzonym postępowaniu uwłaszczeniowym, jeżeli nie złożyli wniosku o zwrot nieruchomości.
Minister powołał się przy tym na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2000 r. sygn. akt III ZP 14/99 (OSNP 2000/8/294), według której złożenie wniosku o zwrot po wydaniu decyzji uwłaszczeniowej nie wywołuje - w stosunku do tej decyzji - skutków z art. 156 §1 pkt 2 kpa.
W wyniku złożonej skargi, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił ją wskazując, że w dacie 5 grudnia 1990 r. sporna nieruchomość stanowiła własność Skarbu Państwa i pozostawała w zarządzie Przedsiębiorstwa Państwowego [...] "[...]" w K. na podstawie decyzji Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miejskiego w J., dlatego spełniona została przesłanka określona w art. 2 ust. 1 zd. 1 ustawy z 1990 r. Skarżąca nie występowała w toku postępowania uwłaszczeniowego z wnioskiem o zwrot nieruchomości. Uprawnienia dawnych właścicieli do uzyskania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości z uwagi na jej zbędność na cel wywłaszczenia, o ile nie zostaną zgłoszone do dnia wydania ostatecznej decyzji uwłaszczeniowej, nie stanowią negatywnej przesłanki uwłaszczenia określonej w zdaniu drugim art. 2 ust. 1 ustawy z 29 września 1990 r. Zawarta w tym przepisie klauzula "nie narusza praw osób trzecich" nie odnosi się bowiem do hipotetycznych praw, ale do praw ujawnionych (skonkretyzowanych). Zatem w przypadku, gdy ich źródłem mają być roszczenia byłych właścicieli o zwrot nieruchomości, oznacza to konieczność wystąpienia przez osoby uprawnione w tym przedmiocie ze stosownym wnioskiem najpóźniej do dnia wydania decyzji uwłaszczeniowej. W myśl art. 69 ustawy z 29 kwietnia 1995 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości, obok wystąpienia przesłanki zbędności na cel wywłaszczenia, konieczne było bowiem złożenie wniosku o zwrot. Dopiero złożenie wniosku osób uprawnionych (byłego właściciela lub jego spadkobierców) o zwrot, ujawniało roszczenia osób trzecich w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z 1990 r. Naruszenie praw osób trzecich w rozumieniu powołanego przepisu będzie miało miejsce tylko wówczas, gdy do czasu wydania decyzji uwłaszczeniowej skarżąca zgłosiła w jakikolwiek sposób roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, której część wchodzi w skład działki podlegającej uwłaszczeniu. Skoro zaś prowadzenie postępowania o zwrot wywłaszczonej nieruchomości może toczyć się wyłącznie na wniosek byłego właściciela, to w razie braku takiego wniosku nie można organowi prowadzącemu postępowanie uwłaszczeniowe zarzucić naruszenia art. 2 ust. 1 ustawy zmieniającej przez naruszenie praw osób trzecich, a tym bardziej naruszenia go w stopniu rażącym. Organ orzekający w sprawie uwłaszczenia nie ma prawnego obowiązku badania, czy pozostający w zarządzie państwowej osoby prawnej wywłaszczony grunt, spełnia przesłanki do zwrotu na rzecz dawnego właściciela, co oznacza, że nie bada on również sposobu użycia tej nieruchomości w kontekście celu wywłaszczenia. Postępowanie o zwrot nieruchomości jest bowiem postępowaniem odrębnym. Organ ten jest zobowiązany jedynie w sytuacji, gdy poweźmie wiadomość, że został złożony przez osobę uprawnioną wniosek o zwrot nieruchomości, uwzględnić tę okoliczność w prowadzonym przez siebie postępowaniu i wydać postanowienie o zawieszeniu postępowania o uwłaszczenie do czasu zakończenia postępowania w przedmiocie zwrotu nieruchomości. Taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie zachodziła, gdyż wniosek o zwrot nieruchomości skarżąca złożyła dopiero po ponad 14 latach od zakończenia postępowania uwłaszczeniowego. Zarzucane w skardze naruszenie art. 23 ust. 4 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości jest niezasadne, ponieważ przepis ten dotyczy innych stosunków prawnych, dlatego nie był i nie mógł być stosowany, ani w postępowaniu uwłaszczeniowym, ani w nadzorczym. Również art. 47 i art. 69 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości nie mogły mieć zastosowania, skoro wniosek o zwrot nieruchomości nie został złożony przed wydaniem decyzji uwłaszczeniowej. Przepisy te mogłyby stanowić negatywną przesłankę uwłaszczeniową, gdyby najpóźniej przed zakończeniem postępowania uwłaszczeniowego został złożony wniosek o zwrot nieruchomości. Ponadto, organ nadzoru prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, zebrał i rozpatrzył cały materiał dowodowy, i dokonał właściwej jego kwalifikacji prawnej, wyjaśniając motywy, którymi kierował się wydając zaskarżoną decyzję.