Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Joanna Runge- Lissowska Sędziowie: sędzia NSA Stanisław Nowakowski sędzia NSA Jolanta Rajewska (spr.) Protokolant Anna Krakowiecka po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2008 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej B. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 sierpnia 2007 r. sygn. akt II SA/Wa 178/07 w sprawie ze skargi B. M. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku 1. oddala skargę kasacyjną; 2. przyznaje adwokatowi H. K. od Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wynagrodzenie w kwocie 120 /sto dwadzieścia/ złotych wraz z należnym podatkiem od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2007r., sygn. akt II SA/Wa 178/07, oddalił skargę B. M. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku.
Wyrok został wydany w następujących okolicznościach sprawy. Zaskarżoną decyzją Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z dnia [...] nr [...], którą na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 39, poz. 353 ze zm.- powoływanej dalej jako ustawa o emeryturach i rentach), odmówił B. M. przyznania renty w drodze wyjątku. W uzasadnieniu organ podał, że do przyznania świadczenia w drodze wyjątku wszystkie przesłanki, o jakich mowa w powołanym przepisie, muszą wystąpić łącznie. Oznacza to, że brak choćby jednej z nich wyklucza taką możliwość. B. M. na przestrzeni 50 lat życia posiada łącznie 19 lat 3 miesiące i 1 dzień udowodnionego okresu składkowego, zaś od dnia ustania ostatniego udowodnionego okresu składkowego, a do dnia powstania całkowitej niezdolności do pracy, tj. przez okres ponad jedenastu lat, nie udokumentowała żadnego okresu zatrudnienia popartego opłacaniem składki na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie emerytalno - rentowe. Zdaniem Prezesa ZUS nie można zatem przyjąć, że wnioskodawczyni nie nabyła uprawnień do renty wskutek szczególnych okoliczności, o których mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach. Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia [...] czerwca 2006 r. uznał ją za niezdolną do pracy dopiero od [...] marca 2006 r. Przez okres ponad 11 lat stan zdrowia nie wykluczał możliwości kontynuowania przez B. M. zatrudnienia. Braku aktywności zawodowej nie może ponadto usprawiedliwiać jedynie fakt jej zarejestrowania się w 1999 r. w charakterze bezrobotnej bez prawa do zasiłku. Także trudne warunki materialne i obecny stan zdrowia nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do przyznania prawa do świadczenia w drodze wyjątku.
Decyzję Prezesa ZUS z dnia [...] B. M. zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, podnosząc iż brak zatrudnienia, a w związku z tym - nieopłacenie składek na ubezpieczenia społeczne - wiązało się z trudną sytuacją na rynku pracy. Dodatkowo wskazała na ciężki stan swojego zdrowia spowodowany chorobą nowotworową.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, powołując się na dotychczasowe ustalenia faktyczne i prawne.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2007 r. oddalił skargę B. M. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] W motywach wyroku Sąd podał, iż podstawą materialnoprawną tej decyzji jest przepis art. 83 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury i renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nieprzekraczającej świadczeń przewidzianych w ustawie. Na tle całej ustawy, określającej zasady nabywania prawa do świadczeń typu ubezpieczeniowego, a więc finansowanych i pozostających w związku z funduszem gromadzonym na ten cel ze składek ubezpieczeniowych przyszłych świadczeniobiorców, jest to regulacja szczególna - pozwalająca na uzyskanie świadczenia odpowiadającego świadczeniu ubezpieczeniowemu przez osoby, które nie spełniają warunków do uzyskania świadczeń w trybie zwykłym. Świadczenia z tego przepisu nie mają charakteru roszczeniowego. Są finansowane z budżetu państwa (por. art. 84 ustawy), a nie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaś ustawa pozostawia ich przyznanie uznaniu Prezesa ZUS. Prawidłowe są ustalenia Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, że B. M. nie spełnia wszystkich przesłanek uprawniających do przyznania świadczenia w drodze wyjątku. Skarżąca nie wykazała bowiem szczególnych okoliczności, na skutek których nie nabyła prawa do świadczenia ustawowego. Nie wykazała obiektywnych przeszkód usprawiedliwiających brak aktywności objętej ubezpieczeniem w okresie 11 lat 3 miesięcy i 8 dni przed powstaniem całkowitej niezdolności do pracy. Sama zaś trudna sytuacja zdrowotna i materialna nie są wystarczające do przyznania przedmiotowego świadczenia, bowiem świadczenie to nie jest świadczeniem socjalnym i nie zależy wyłącznie od potrzeb osoby ubiegającej się o nie, nawet w sytuacji, gdy potrzeby te są w pełni uzasadnione. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w ocenie Sądu I instancji, w rozpoznawanej sprawie dokonał prawidłowej wykładni art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, a nadto przestrzegał wymaganych reguł procesowych oraz należycie uzasadnił swoje rozstrzygnięcie.