Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Anna Łukaszewska - Macioch Sędziowie: sędzia NSA Monika Nowicka sędzia del. NSA Wiesław Morys (spr.) Protokolant asystent sędziego Katarzyna Myślińska po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 lipca 2010 r. sygn. akt II SA/Wa 127/10 w sprawie ze skargi M. L. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] grudnia 2009 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku oddala skargę kasacyjną.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 8 lipca 2010r., sygn. akt II SA/Wa 127/10, oddalił skargę M. L. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] grudnia 2009 r. w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku.
Przedstawiając w uzasadnieniu stan faktyczny sprawy oraz rozważania prawne Sąd pierwszej instancji podał, iż Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] grudnia 2009 r., wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymał w mocy swoją decyzję z dnia [...] października 2009 r. o odmowie przyznania M. L. renty w tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku. W uzasadnieniu decyzji organ stwierdził, że przepis art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), dalej zwanej ustawą, pozwala na przyznanie przedmiotowego świadczenia wówczas, gdy wnioskodawca jest lub był osobą ubezpieczoną w rozumieniu jej przepisów lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym, nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczenia wskutek szczególnych okoliczności, nie może podjąć pracy lub innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym z uwagi na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek, nie posiada niezbędnych środków utrzymania. Przesłanki te muszą zostać spełnione łącznie. Orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia [...] sierpnia 2008 r. stwierdzono u wnioskodawcy całkowitą niezdolność do pracy od dnia [...] lipca 2008 r. do dnia [...] stycznia 2010 r. Na przestrzeni [...] lat życia udowodnił on 20 lat i 5 dni okresów składkowych oraz nieskładkowych. W latach 1977-1981 i 1999-2004 nie podejmował on zatrudnienia ani żadnej innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym oraz emerytalnym i rentowym. W ocenie organu te okoliczności przemawiają za przyjęciem tezy, że nieuzyskanie przezeń świadczenia na zasadach ogólnych nie było spowodowane zdarzeniami o charakterze szczególnym, gdyż nie istniały przeciwwskazania do podjęcia przez stronę pracy. Praca w gospodarstwie rolnym teściów bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, jego zdaniem, nie jest szczególną okolicznością w rozumieniu art. 83 ustawy. Przedmiotowe świadczenie nie ma charakteru socjalnego, zatem nie uzasadnia jego przyznania sam tylko brak środków utrzymania. Oddalając skargę M. L. na decyzję ostateczną, w której to skardze eksponował on 20 - letni okres zatrudnienia połączony z opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne, oraz 20 - letni okres pracy w gospodarstwie rodziców i teściów, podczas którego składki te nie były opłacane, dowiedziony zeznaniami świadków, Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał tę decyzję za zgodną z prawem. W uzasadnieniu zaskarżonego obecnie wyroku podał, że cytowany przepis art. 83 ust. 1 ustawy zawiera regulację szczególną, umożliwiającą przyznanie świadczenia osobom, które nie spełniają warunków dla uzyskania świadczeń w trybie zwykłym. Przy czym świadczenie to nie ma charakteru roszczeniowego, a przyznawane jest w drodze decyzji uznaniowej. Zatem rolą sądów administracyjnych kontrolujących akty wydane na tej podstawie jest badanie zachowania procedury administracyjnej, spełnienia przesłanek przywołanego przepisu oraz przestrzegania reguł dotyczących decyzji uznaniowych, w tym nieprzekroczenia granic uznania administracyjnego. Zdaniem Sądu pierwszej instancji zaskarżona decyzja odpowiada tym wymogom. Podzielił Sąd wywód organu, że w aktach brak jest dowodów potwierdzających obiektywną niemożność uzyskania świadczenia w trybie zwykłym na skutek zaistnienia szczególnych okoliczności. Przerwy w zatrudnieniu i opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne nie wynikały z nadzwyczajnych zdarzeń. Skarżący w okresie swej 36-letniej aktywności zawodowej udowodnił 20 lat i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Jest to okres nieadekwatny do jego wieku. W dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy wykazał on 2 lata, 11 miesięcy i 15 dni podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Na koniec Sąd zważył, iż trudna sytuacja majątkowa nie może sama z siebie uzasadniać uwzględnienia żądania, tym bardziej, gdy sytuację tę skarżący prezentuje w różny sposób. Z treści oświadczenia złożonego w postępowaniu administracyjnym nie wynika, aby był właścicielem gospodarstwa rolnego, jak to podał we wniosku o przyznanie prawa pomocy w sprawie sądowoadministracyjnej. Nadto Sąd miał na uwadze, że w razie braku środków utrzymania istnieje obowiązek alimentacyjny osób bliskich. Jako podstawę prawną orzeczenia przytoczył art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej P.p.s.a.