Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Marian Wolanin sędzia NSA Wiesław Morys (spr.) sędzia del. WSA Przemysław Szustakiewicz Protokolant sekretarz sądowy Olga Grzelak po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2018 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 maja 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 510/16 w sprawie ze skargi D. J. na decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia [...] grudnia 2015 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia o stopniu niepełnosprawności 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, 2. odstępuje od zasądzenia od D. J. na rzecz Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Zaskarżonym wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, rozpoznając skargę D. J. (dalej skarżący), stwierdził nieważność sprecyzowanej w sentencji decyzji Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (dalej zamiennie Minister albo organ) oraz orzekł o kosztach postępowania.
Jak wynika z jego uzasadnienia zaskarżoną decyzją, wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 i art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a., Minister utrzymał w mocy decyzję Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie [...] z dnia [...] września 2015 r. stwierdzającą nieważność orzeczenia Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnoprawności w [...] z dnia [...] września 2013 r., którą zaliczono skarżącego do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Postępowanie nieważnościowe wszczęto z urzędu. Minister nie uwzględnił odwołania skarżącego, gdyż doszedł do przekonania, że decyzja dotychczasowa zapadła na skutek rażącego naruszenia prawa, bo stopień niepełnopoprawności strony nie znajduje oparcia w materialne dowodowym.
W skardze na tę decyzję ostateczną skarżący zarzucił naruszenie art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a. przez utrzymanie w mocy decyzji stwierdzającej nieważność orzeczenia o zaliczeniu do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w sytuacji, gdy nie doszło do jasnego i niedwuznacznego przekroczenia prawa albowiem przewlekłe zapalenie wątroby typu B, które rozpoznano u orzekanego jest chorobą układu pokarmowego, o której mowa w § 32 ust. 1 pkt 8 lit. d rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (przewlekłe choroby wątroby o różnej etiologii w okresie niewydolności wątroby) w związku z § 30 ww. rozporządzenia, a określenie stopnia niepełnosprawności jest zależne od nasilenia i oceny objawów chorobowych, nadto naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a to art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 oraz art. 84 § 1 K.p.a., przez niedokonanie pełnych ustaleń w zakresie wpływu wirusowego zapalenia wątroby na pełnienie ról społecznych, w szczególności prowadzenie gospodarstwa domowego i współdziałania w procesie leczenia, w tym niezwrócenie się do biegłego o wydanie opinii w sytuacji, gdy w sprawie są wymagane wiadomości specjalne. Na tej podstawie wniesiono o uchylenie zaskarżonej decyzji i decyzji organu I instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania.
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie doszedł do przekonania, że zaskarżoną decyzję wydał organ niewłaściwy, co uzasadnia stwierdzenie jej nieważności na zasadzie art. 156 § 1 pkt 1 K.p.a. Organ procedował na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.), dalej ustawa. Wedle jej przepisów w sprawach w niej uregulowanych właściwe są powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako pierwsza instancja, i wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako druga instancja (art. 6 ust. 1). Z kolei w świetle jej art. 6c ust. 8 od orzeczenia wojewódzkiego zespołu przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który orzeczenie wydał. Zdaniem Sądu meriti, z przytoczonych norm wynikają dwa wnioski, a mianowicie, że wolą prawodawcy było, aby sprawy związane z oceną niepełnosprawności były rozpatrywane przez organy wyspecjalizowane, nadto że ewentualne spory - z uwagi na specyfikę spraw - mają być rozpatrywane przez sądy powszechne. W tej sprawie postępowanie było prowadzone w trybie nadzwyczajnym - stwierdzenia nieważności orzeczenia organu I stopnia. W tej sytuacji zasadnie postępowanie nadzwyczajne prowadził w I instancji wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności (art. 157 ust. 1 K.p.a. w związku z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy). Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, nie sposób jednak wywieść z treści ustawy, aby organem wyższego stopnia, wobec brzmienia art. 127 § 2 K.p.a. - kompetentnym do rozpatrywania odwołań od orzeczeń wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności - był minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego (wykonujący zadania należące do danego działu - Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej). Ustawa wymienia wprawdzie w szeregu przepisach zadania ministra właściwego w tych sprawach, jednak nie obejmują one uprawnień do rozpatrywania odwołań od decyzji wydanych w I instancji przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Uprawnienia w danym zakresie nie sposób wywodzić również z regulacji ogólnych ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 743 ze zm.) - w szczególności ze wskazania, że dział zabezpieczanie społeczne obejmuje sprawy rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych (art. 31 ust. 1 pkt 6 in fine), wobec treści art. 36 tej ustawy. Kompetencji organu administracji centralnej w danym zakresie nie sposób także domniemywać. Prawodawca, tworząc organy wyspecjalizowane dwu stopni, i przypisując im określone kompetencje, przesądził że ewentualne sprawy sporne - z uwagi na ich specyficzny charakter - będą rozpatrywane przed sądami powszechnymi. Przyjęcie w istocie dowolnego założenia, jakoby określone kompetencje przysługiwały w tych sprawach konkretnemu organowi administracji centralnej skutkowałoby, jak w danym przypadku - wobec treści art. 6c ust. 8, gdzie wskazano właściwość sądów powszechnych tylko, co do orzeczeń wydawanych przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - powstaniem dwu alternatywnych ścieżek kontroli legalności ostatecznych orzeczeń, wydawanych w przedmiocie niepełnosprawności: przez sąd powszechny, gdy w I instancji orzekał powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, jak i przez sąd administracyjny, gdy orzeczenie w I instancji wydał wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności (generalnie orzeczenia w ramach trybu nadzwyczajnego w przedmiocie nieważności - zawsze, bądź wznowienia postępowania zmiany decyzji lub jej wygaśnięcia, gdy uprzednio w ostatniej instancji orzekały wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, co wynika z art. 150 § 1, art. 154 § 1, art. 155 oraz 162 § 1 K.p.a.). Wskazał nadto Sąd I instancji, że postępowania w trybach nadzwyczajnych mogą ze swej istoty dotyczyć na równi kwestii o charakterze formalnym, jak i o charakterze merytorycznym - np. w kontekście rażącego naruszenia prawa, ujawnienia nowych dowodów i ich oceny, gdy uprzednio w zakończonym już postępowaniu wnoszono odwołanie itp. Dlatego w jego ocenie organ administracji, do którego mylnie skierowano odwołanie (wobec wadliwego pouczenia), winien był przekazać je według właściwości organowi kompetentnemu do rozpatrzenia środków zaskarżenia (art. 65 ust. 1 K.p.a.). Z powodu nieważności decyzji odniesienie się do zarzutów sformułowanych w skardze uznał za przedwczesne. Co mając na względzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 i art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej P.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.