W razie stwierdzenia naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych państwowy inspektor sanitarny - zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej /Dz.U. nr 12 poz. 49/ - nakazuje w drodze decyzji usunięcie w ustalonym terminie stwierdzonych uchybień.
Decyzja ostateczna w tej sprawie w związku z art. 36 ust. 1 tej ustawy przesądza o obowiązku pobierania opłat za badania, jeżeli w ich wyniku stwierdzono naruszenie wymagań higienicznych i zdrowotnych.
W takim wypadku nie ma podstaw do orzekania o obowiązku ponoszenia opłat w drodze decyzji administracyjnej, ponieważ obowiązek ten wynika wprost z ustawy.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego w T. na decyzję Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 grudnia 1991 r. nr ZPU-4433-0-7/91 w przedmiocie opłaty za badania wartości odżywczej i energetycznej próby posiłku obiadowego - uchylił zaskarżoną decyzję.
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny decyzją z dnia 23 października 1991 r. nr 92/91 /znak HZ-4432-18/91/ na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej /Dz.U. nr 12 poz. 49/ i par. 2 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 18 kwietnia 1986 r. w sprawie wysokości opłat za badanie próbek i zasad pobierania tych opłat /M.P. nr 12 poz. 86/ w związku z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia /Dz.U. nr 29 poz. 245/ oraz art. 104 Kpa po rozpatrzeniu - jak podano - wniosku Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego w T. o rozstrzygnięcie decyzją administracyjną zasadności obowiązku poniesienia opłaty za kwestionowane badania wartości odżywczej i energetycznej próby posiłku obiadowego - ustalił, iż istnieje obowiązek uiszczenia przez Wojewódzki Szpital Dziecięcy w T. należności w kwocie 711.000 zł, wynikającej z rachunku Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w T. nr HŻŻ/10/91 z dnia 9 września 1991 r.
Główny Inspektor Sanitarny po rozpatrzeniu odwołania Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego w T. decyzją z dnia 31 grudnia 1991 r. uchylił zaskarżoną decyzję, jako wydaną niezgodnie z przepisami prawa. W uzasadnieniu decyzji podał, że zgodnie z art. 36 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985 r. /Dz.U. nr 12 poz. 49/ za badania próbek pobiera się opłaty, jeżeli wyniki badań potwierdziły naruszenie wymagań higienicznych i zdrowotnych. W związku z tym nie ma potrzeby i uzasadnienia wydawania decyzji w tej sprawie, lecz jedynie przedstawienie stronie winnej naruszenia przepisu rachunku do zapłacenia, co uczynił Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w T.
Tę ostatnią decyzję zaskarżył do Naczelnego Sądu Administracyjnego Wojewódzki Szpital Dziecięcy w T., wnosząc o stwierdzenie jej nieważności i zarzucając, że została wydana z naruszeniem:
- art. 27, art. 36 i art. 37 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej /Dz.U. nr 12 poz. 49/;
- par. 1 ust. 1 zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 18 kwietnia 1986 r. w sprawie wysokości opłat za badanie próbek i zasad pobierania tych opłat /M.P. nr 12 poz. 86 ze zm./.
Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej obowiązek uiszczenia opłat powstaje tylko wtedy, gdy w wyniku badania stwierdzono naruszenie wymagań higienicznych i zdrowotnych. W myśl zaś art. 27 ust. 1 cytowanej ustawy stwierdzenie naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych musi nastąpić w formie decyzji administracyjnej, od której stronie kwestionującej stwierdzenie naruszenia wymagań będą przysługiwać środki obrony /środki prawne/. Sprzeczność zaskarżonej decyzji z prawem potwierdza stanowisko Urzędu Rady Ministrów w omawianej kwestii, wyrażone w piśmie z dnia 11 października 1991 r. nr Ad. P-14-171/91/TS.
W odpowiedzi na skargę Główny Inspektor Sanitarny wniósł o jej oddalenie, wywodząc, że art. 36 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz przepisy zarządzeń Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 18 kwietnia 1986 r. w sprawie wysokości opłat za badanie próbek oraz zasad pobierania tych opłat. /M.P. nr 12 poz. 86/ i z dnia 23 listopada 1989 r. nie przewidują ustalania obowiązku uiszczania opłat za badanie w drodze decyzji. Art. 36 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej nie ogranicza pobierania opłat tylko do tych przypadków, gdy została wydana decyzja nakazująca usunięcie uchybień sanitarnych i zdrowotnych. Nie w każdym bowiem wypadku niezbędne jest wydanie decyzji; inspektor sanitarny może zgodnie z art. 31 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej ograniczyć się do doraźnych zaleceń, jak np. w orzeczeniu dotyczącym wyników badań z dnia 9 września 1991 r. Wydanie tych zaleceń nie zwalnia od obowiązku uiszczenia opłat za badanie wykazujące naruszenie wymagań higienicznych i zdrowotnych.