Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga zasługuje na uwzględnienie.
Według przepisu art. 273 par. 1 pkt 2 lit. "a" powołanej na wstępie ustawy - Ordynacja podatkowa organ podatkowy wydaje postanowienie w sprawie zaliczenia na poczet zaległości podatkowych wpłaty dokonanej przez podatnika, zaś przepis par. 2 art. 273 stanowi, że na takie postanowienie służy zażalenie.
Nie może ulegać wątpliwości, że przytoczony przepis nie znajdował odpowiednika w poprzednio obowiązujących w zakresie procedury podatkowej przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.
Charakterystyczne również jest to, że zaliczeniu wpłaty na poczet zaległości podatkowej nadano rangę ustawową, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii wymaga wydana jednego z dwóch najważniejszych oznak władczego działania organu podatkowego, tj. postanowienia.
Spostrzeżenia te prowadzą do wniosku, że nie można twierdzić, tak, jak to uczynił organ drugoinstancyjny w odpowiedzi na skargę, iż omawianą czynność należy do kategorii materialno-technicznej. Właśnie w poprzednim ustroju prawnym można tak było powiedzieć w przypadku zaliczenia wpłaty na poczet zaległości podatkowej, bowiem nie było takiego uregulowania tej czynności, jak obecnie pod rządami Ordynacji podatkowej.
Przeciwko stanowisku organu udzielającego odpowiedzi na skargę przemawia również fakt, że na przedmiotowe postanowienie służy zażalenie, co nie ma miejsca w przypadku czynności materialno-technicznych, a ponadto z mocy przepisu art. 217 par. 2 postanowienie to zawiera uzasadnienie faktyczne i prawne.
Jak powinny przedstawiać się wspomniane uzasadnienia należy, poprzez przepis art. 219 Ordynacji podatkowej, sięgnąć do art. 210 par. 4 tejże ustawy. Na marginesie, będąc przy temacie uzasadnień, zauważyć należy, iż przepis art. 210 par. 5 w zw. z art. 219 Ordynacji podatkowej, stanowi, że można odstąpić od uzasadnienia postanowienia, gdy uwzględnia ono w całości żądanie strony. Zaliczenie wpłaty na poczet zaległości podatkowej, ze swej natury kontrowersyjne, nigdy nie może doprowadzić do odstąpienia od uzasadnienia postanowienia w myśl art. 210 par. 5.
W świetle powyższych rozważań uznać należy stanowisko organu drugoinstancyjnego, że zarzuty skarżących były bezzasadne lub nietrafne za całkowicie chybione. Analiza przedstawionych przepisów wskazuje wyraźnie na wymóg uzasadnienia faktycznego i prawnego przedmiotowego postanowienia, bowiem postanowienie to nie jest, jedynie potwierdzeniem stanu faktycznego i prawnego" /cytat z odpowiedzi na skargę - str. 3/, lecz rozstrzygnięciem organu podatkowego związanego z przepisami przykładowo art. 55 par. 2 Ordynacji podatkowej.
Nie dokonanie prawidłowego uzasadnienia zaskarżonego postanowienia powoduje -jak to słusznie wskazali skarżący - pozbawienie ich merytorycznej dyskusji, albo innymi słowy - obrony ich interesu, a dla Sądu wykluczenie możliwości kontroli zaskarżonego aktu administracyjnego. W przypadku postanowień pierwszoinstancyjnych kwestia ta przybiera tym bardziej rażący obraz, jako że postanowienia te wydano w formie formularza, skoro zaliczenie wpłaty przybrało formę tabelki, w którą wpisano należność główną, odsetki za zwłokę i okres.
W konkluzji zatem należy stwierdzić, że /zaliczenie wpłaty na poczet zaległości podatkowej nie stanowi czynności materialno-technicznej, lecz jest rozstrzygnięciem organu podatkowego według przepisów rozdziału 5 i 6 Ordynacji podatkowej, czemu wyraz organ ten daje w postanowieniu wymagającym uzasadnienia faktycznego i prawnego /art. 217 w zw. z art. 219 Ordynacji podatkowej/.
Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny na mocy art. 22 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 29 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ uchylił zaskarżone postanowienie oraz postanowienia je poprzedzające, a o kosztach postępowania orzekł w myśl art. 55 ust. 1 cyt. ustawy o NSA.