Artykuł 76 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne /Dz.U. 1994 nr 71 poz. 312 ze zm. przewiduje dwa sposoby zabezpieczenia należności celnych: na majątku podmiotu dokonującego obrotu towarowego z zagranicą /ust. 1/ i na towarze celnym /ust. 2/. W przypadku gdy zabezpieczenie należności celnych jest dokonywane na towarze celnym, bez znaczenia pozostaje fakt, iż znajduje się on w posiadaniu osób trzecich, a więc osób, które nie dokonały obrotu towarowego z zagranicą. Przepis ten dopuszcza bowiem zatrzymanie lub zajęcie towaru celnego bez względu na prawa osób trzecich i z pierwszeństwem przed wszystkimi obciążeniami lub przywilejami.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu skargi Marii, Mirosława i Aleksandra P. wniesioną na postanowienie Prezesa Głównego Urzędu Ceł z 13 czerwca 1996 r., w przedmiocie zabezpieczenia towaru celnego - oddalił skargę.
Z okoliczności tej sprawy na uwagę zasługują następujące:
Postanowieniami z 20 marca 1996 r. Dyrektor Urzędu Celnego w K. zabezpieczył należności celne, tj. podatek importowy oraz podatek od towarów i usług, przypadające od samochodów osobowych marki Peugeot oraz Ford Orion, poprzez ich zajęcie.
W uzasadnieniu tych postanowić organ celny stwierdził, że wymienione w nich samochody zostały wprowadzone na polski obszar celny przez osobę zagraniczną - Alberta P, na zasadach uproszczonej odprawy czasowej. W odniesieniu do samochodu Peugeot Dyrektor Urzędu Celnego podniósł, że Albert P opuścił terytorium RP, pozostawiając samochód w kraju i naruszając w ten sposób warunek odprawy celnej czasowej. W postanowieniu dotyczącym samochodu Ford Orion organ celny podał natomiast, że Albert P zmarł 15 czerwca 1995 r., a pozostawiony przezeń w kraju samochód został odziedziczony przez jego spadkobierców ustawowych, tj. Marię, Mirosława i Aleksandra P. Osoby te wstąpiły do prowadzonego postępowania jako następcy prawni Alberta P.
W związku z tym, że samochody te nie zostały wywiezione poza granicę RP, Dyrektor Urzędu Celnego w K. odrębnymi decyzjami z 18 marca 1996 r. stwierdził, że odprawy czasowe samochodów stały się ostatecznymi z mocy prawa, a należności celne i podatkowe od towaru stały się wymagalne.
Mając zaś na uwadze przepis art. 76 ust. 2 Prawa celnego z 1989 r., organ celny zabezpieczył należności celne od tych samochodów.
W tym miejscu należy wskazać, że problematyka zabezpieczenia należności celnych w nieobowiązującym już prawie celnym z 1989 r. uregulowana była w przepisach art. 76 i art. 77. Obecnie natomiast znajduje swoje unormowanie w Tytule VII Kodeksu celnego z 1997 r., w art. 195-207, jak również w art. 240 i art. 241 tego Kodeksu.
Na postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia należności celnych spadkobiercy zgłosili zarzuty. W szczególności domagali się zwolnienia objętych nimi samochodów z zajęcia podnosząc, że zostały one wprowadzone na polski obszar celny przez zmarłego nagle Alberta P., który przyjechał do Polski odwiedzić rodzinę. Stwierdzenie nabycia po nim spadku nastąpiło zarówno w sądzie polskim, jak i niemieckim. Samochody zostały zatem legalnie przywiezione do Polski, a spadkobiercy Alberta P. nie czują się w obowiązku płacić od nich należności celnych i nie zgadzają się z twierdzeniem, jakoby mieli obowiązek wywieźć samochody za granicę. Podali też, że ich zdaniem należności te zostały zawyżone.
Postanowieniami z 25 kwietnia 1996 r. Dyrektor Urzędu Celnego zarzutów tych nie uwzględnił, co spowodowało, że zostały one zaskarżone, jednakże Prezes Głównego Urzędu Ceł utrzymał je w mocy. W związku z tym spadkobiercy Alberta P. skierowali skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Skarga ta - o czym była mowa na wstępie - została oddalona.
W uzasadnieniu wydanego wyroku Naczelny Sąd administracyjny, stwierdzając na wstępie, iż skarga nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżone nią postanowienia nie naruszają prawa w kwestiach prawnych w nich podniesionych, poczynił następujące rozważania: