1. Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. 1993 nr 108 poz. 486 ze zm./ organy podatkowe są uprawnione w zakresie swej właściwości do przeprowadzenia kontroli m.in. działalności zarobkowej osób fizycznych oraz posiadanych przez nie nieruchomości - jeżeli przeprowadzenie kontroli jest niezbędne do ustalenia /w szerokim tego słowa znaczeniu/ zobowiązań podatkowych, a nie w postępowaniu innego rodzaju, w tym w sprawie umorzenia odsetek za zwłokę od tych zobowiązań, które na skutek upływu terminu płatności stały się zaległościami podatkowymi.
2. Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi /art. 40 par. 2 Kpa/. Oznacza to, że o przesłuchaniu strony powinien zostać zawiadomiony jej pełnomocnik.
3. Stosownie do art. 77 par. 4 Kpa fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie. Jeżeli więc organ podatkowy zamierza powołać się na fakty znane mu z urzędu /np. zeznania podatkowe/, to powinien o tym pełnomocnikowi strony zakomunikować, tak aby mógł się on o tych faktach wypowiedzieć w trybie art. 10 par. 1 Kpa.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 51 ustawy o NSA Sąd nie jest związany granicami skargi. Wychodząc poza te granice należy zauważyć, że postępowanie podatkowe zostało wszczęte przed organem I instancji na wniosek pełnomocnika strony, a toczyło się bez jego udziału. "Pominięcie przez organ administracji państwowej pełnomocnika jest wadą równoznaczną z pominięciem strony, co oznacza, że staje się ona przesłanką zobowiązującą do wznowienia postępowania" /zob. wyrok NSA z dnia 10 lutego 1987 r. SA IV 1062/86 z aprobującą glosą B. Adamiak - OSPiKA 1989 nr 4 poz. 79/. Powyższej oceny nie zmienia okoliczność, iż organ I instancji zastosował inną procedurę, tj. kontrolę podatkową, gdyż była ona niedopuszczalna.
Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o zobowiązaniach podatkowych organy podatkowe są w zakresie swej właściwości do przeprowadzenia kontroli m.in. działalności zarobkowej osób fizycznych oraz posiadanych przez nie nieruchomości - jeżeli przeprowadzenie kontroli jest niezbędne do ustalenia /w szerokim tego słowa znaczeniu - uwaga sądu/ zobowiązań podatkowych, a nie w postępowaniu innego rodzaju, w tym w sprawie umorzenia odsetek za zwłokę od tych zobowiązań, które na skutek upływu terminu płatności stały się zaległościami podatkowymi.
Zgodnie z art. 75 par. 1 Kpa dowodem może być wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków i opinie biegłych oraz oględziny. Powyższe wyliczenie dowodów /a ściślej środków dowodowych/ nie jest wyczerpujące. Za dowody uważa się również wyjaśnienia strony /art. 86/ i protokół kontroli /art. 167 Kpa/. Skoro kontrola "źródłowa" u strony została przeprowadzona przez organ I instancji z przekroczeniem kompetencji w tym zakresie, to protokół z tej kontroli jako sporządzony niezgodnie z prawem nie może być dowodem.
W myśl art. 167a Kpa podatnik powinien być zaś uprzedzony o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin /par. 1/.
Przepisów par. 1 oraz art. 167 par. 1 nie stosuje się, jeżeli podatnik jest nieobecny, a okoliczności faktyczne uzasadniają natychmiastowe podjęcie kontroli /par. 2/.
Według art. 86 Kpa, jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji państwowej dla ich wyjaśnienia powinien przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy o przesłuchaniu świadków.
Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi /art. 40 par. 2 Kpa/. Oznacza to, że o przesłuchaniu strony powinien zostać zawiadomiony jej pełnomocnik.
W rozpoznawanej sprawie organ I instancji zaniechał dopełnienia powyższego obowiązku.
Wreszcie stosownie do art. 77 par. 4 Kpa fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie. Jeżeli więc organ podatkowy zamierza powołać się na fakty znane mu z urzędu /np. zeznania podatkowe/, to powinien o tym pełnomocnikowi strony zakomunikować, tak aby mógł się on o tych faktach wypowiedzieć w trybie art. 10 par. 1 Kpa. Również ten obowiązek nie został respektowany przez organ podatkowy.
Z tych względów Sąd na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 2 oraz art. 55 ust. 1 ustawy o NSA orzekł, jak w sentencji.