Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Kuba, Sędziowie NSA Tadeusz Cysek, Janusz Drachal (spr.), Protokolant Grzegorz Antas, po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2006 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 maja 2005 r. sygn. akt III SA/Wa 501/05 w sprawie ze skargi W. A. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 grudnia 2004 r. Nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oddala skargę kasacyjną
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 11 maja 2005 r. sygn. akt III SA/Wa 501/05 stwierdził nieważność decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 8 grudnia 2004 r. Nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości z tytułu składek oraz określił, że decyzja ta nie może zostać wykonana w całości.
W uzasadnieniu wyroku Sąd oparł się na następującym stanie faktycznym sprawy. Zaskarżoną do Sądu decyzją z dnia 8 grudnia 2004 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy decyzję z dnia 11 października 2004 r. o odmowie umorzenia zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Powołał się na art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm., dalej u.s.u.s.), zgodnie z którym należności z tytułu składek mogą być umarzane przez Zakład tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności. Organ stwierdził, że w rozpatrywanej sprawie przesłanka ta nie zachodzi, ponieważ strona posiada stałe źródło dochodu w postaci renty socjalnej i rodzinnej. Ponadto wskazał na możliwość udzielenia przez Zakład ulgi w spłacie należności.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie W. A. stwierdził, że jest inwalidą i od 1991 r. pobiera rentę rodzinną wraz z zasiłkiem pielęgnacyjnym. Oświadczył, że od 1999 r. prowadzi działalność gospodarczą, lecz uzyskiwany z niej dochód nie pokrywał wszystkich jego wydatków, w tym na składki z tytułu ubezpieczenia. Wskazał również na swoją trudną sytuację materialną, zdrowotną oraz rodzinną.
Prezes ZUS wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.
Stwierdzając nieważność zaskarżonej decyzji Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję działając we własnym imieniu, nie mając ku temu podstaw prawnych. Sąd podkreślił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest jednostką organizacyjną - osobą prawną wykonującą swoje kompetencje w zakresie indywidualnych spraw o charakterze ubezpieczeniowym. Przepis art. 83 ust. 1 u.s.u.s. określa podmiot uprawniony do wydawania decyzji w przedmiocie umarzania należności z tytułu składek. Jest nim Zakład, a nie Prezes Zakładu, którego pozycję określa art. 72 pkt 1 u.s.u.s. W ocenie Sądu brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do uznania Prezesa Zakładu za organ uprawniony do rozpatrywania środków odwoławczych od decyzji w indywidualnych sprawach, wydawanych w pierwszej instancji przez Zakład.
Ponadto Sąd I instancji podkreślił, że istotny na gruncie tego problemu jest art. 83 ust. 2 u.s.u.s., który stanowi, że od decyzji ZUS w zakresie zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania wymiaru składek i ich poboru, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. W myśl art. 83 ust. 4 od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia, a także od decyzji w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne odwołanie nie przysługuje.