Przywołany w zaskarżonej decyzji Słownik PWN (bez wskazania autora, tytułu, roku wydania, strony), odnosi się pojęć historycznych, właściwych dla represji stosowanych w Rosji carskiej (zsyłka np. na Syberię) czy w ZSRR (zsyłka, wywózka; przykładowo: G. Hryciuk w: G. Hryciuk, M. Ruchniewicz, B. Szynok, A. Żbikowski, Wysiedlenia wypędzenia i ucieczki 1939-1959. Atlas ziem Polski, Demart 2008 s. 36-69), nie zaś do represji, stosowanych przez Niemców wobec ludności polskiej w czasie II wojny światowej, w tym spełniających wymogi art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniu. Jeśli Kierownik Urzędu pragnął odmówić dania wiary twierdzeniom o faktach strony, zawartych we wniosku i wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, obowiązany był wskazać przyczyny, dlaczego tym dowodom odmówił dania wiary, ale dopiero po wszechstronnym ich rozpatrzeniu, wyjaśniając przyczyny takiej oceny (B Adamiak w: B Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, C.H. Beck 2012 s. 353-354, nb 2, 3). Wbrew ocenie autora skargi kasacyjnej, Kierownik Urzędu nie zebrał całego dostępnego materiału dowodowego - w szczególności nie zwrócił się do właściwych archiwów państwowych (w tym Archiwum Państwowego w Łodzi, Archiwum Państwowego dla [...]; do właściwych oddziałów IPN) dla ustalenia, czy i w jakiej dacie doszło do wysiedlenia (przesiedlenia bądź wyrugowania) polskich mieszkańców miejscowości [...]; czy ojciec skarżącego A. R. był właścicielem gospodarstwa rolnego bądź nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym; czy i w jakiej dacie ewentualne gospodarstwo rolne bądź nieruchomość zabudowana domem mieszkalnym ojca skarżącego, zostało objęte przez rodzinę niemiecką (k. 20 akt administracyjnych). O takich zdarzeniach świadczyć mogą zachowane: księgi meldunkowe wsi [...] i [...]; listy wysiedlonych (przesiedlonych bądź wyrugowanych). Nie podjęcie starań o poszukiwanie: list ewakuacyjnych, list gospodarstw rolnych bądź nieruchomości przeznaczonych do odebrania Polakom we wsi [...] (Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce t. XXI/1970, dok. nr 18, s. 184-186; M. Rutowska - op. cit. s. 67, 69, 71, 84, 85); zapisów w księgach meldunkowych wsi [...] (zwłaszcza nr 61; k. 41v akt administracyjnych; ad 1) i [...], stanowiło naruszenie art. 7, 77 § 1, art. 80, 107 § 3 kpa, co skutkować musiało uchyleniem zaskarżonej decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa. Dowolnym okazało się przekonanie skarżącego kasacyjnie, że organ zebrał i rozpatrzył cały dostępny materiał dowodowy, konieczny do załatwienia sprawy.
Dopiero poczynienie stosownych ustaleń pozwolić może na należytą ocenę, czy skarżący spełnia przesłanki materialnoprawne dla przyznania wnioskowanego świadczenia.
Mając na względzie powyższe Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ppsa orzekł jak w sentencji.