Dnia 24 października 2013 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Maria Czapska - Górnikiewicz Sędziowie Sędzia NSA Arkadiusz Despot - Mładanowicz Sędzia del. NSA Jerzy Solarski (spr.) Protokolant: asystent sędziego Paweł Konicki po rozpoznaniu w dniu 24 października 2013 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 10 lutego 2012 r. sygn. akt II SA/Łd 1295/11 w sprawie ze skargi A. K. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] września 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę, 2. odstępuje od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.
Wyrokiem z dnia 10 lutego 2012 r. sygn. akt II SA/Łd 1295/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi /dalej: WSA/, po rozpoznaniu sprawy ze skargi A. K. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych /dalej: Kierownik Urzędu/ z dnia [...] września 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pieniężnego, uchylił zaskarżoną decyzję.
W uzasadnieniu przedstawiono następującą argumentację faktyczną i prawną: decyzją z dnia [...] września 2011 r. /powinno być: [...] maja 2011 r./ nr [...] Kierownik Urzędu, na podstawie art. 2 pkt 2 i art. 4 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich /Dz. U. nr 87, poz. 395 ze zm., dalej: ustawa/, odmówił A. K. przyznania uprawnień do świadczenia pieniężnego z tytułu deportacji do pracy przymusowej. Organ wskazał, że zgromadzony materiał dowodowy potwierdza wysiedlenie w okresie okupacji z miejsca stałego zamieszkania do miejscowości [...], jednakże brak jest dowodów potwierdzających wykonywanie pracy przymusowej, której niepodjęcie groziło sankcjami karnymi /represjami/. Na skutek wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy, w którym A. K. naprowadziła, że w marcu 1941 roku ze względu na budowę poligonu została wysiedlona wraz z rodziną do miejscowości [...] do pracy przymusowej w gospodarstwie rolnym u osoby narodowości niemieckiej i pracowała tam do 1945 roku, Kierownik Urzędu decyzją z dnia [...] września 2011 r. nr [...] utrzymał w mocy decyzję własną z dnia [...] maja 2011 r. Organ uznał, że zebrany materiał dowodowy nie jest wystarczający do przyznania wnioskowanego świadczenia, ponieważ strona nie przedstawiła dokumentów potwierdzających rodzaj pracy i okres represji. Zmiana miejsca zamieszkania spowodowana była budową poligonu wojskowego a nie skierowaniem do pracy przymusowej, co potwierdza zaświadczenie Archiwum Państwowego w Łodzi z dnia 21 grudnia 2010 r. Nie kwestionując więc okoliczności wysiedlenia rodziny podczas okupacji Kierownik Urzędu wskazał, że osoby, które były zobowiązane do podjęcia pracy przebywając na wysiedleniu, przede wszystkim w celu zapewnienia sobie i rodzinie egzystencji, nie są objęte przepisami ustawy. Brak jest dowodów, że wnioskodawczyni przebywając z matką i siostrami na wysiedleniu podlegała represjom, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy. Brak jest też jakiegokolwiek dowodu wskazującego na skierowanie do pracy przymusowej.
W skardze A. K. przytoczyła okoliczności wykonywania pracy przymusowej, podtrzymując argumenty z postępowania administracyjnego.
Opisanym na wstępie wyrokiem WSA skargę uwzględnił i wskazując na materialnoprawną podstawę dochodzonego świadczenia, a to art. 2 pkt 2 lit. a ustawy /w brzmieniu wynikającym z nowelizacji z dnia 20 kwietnia 2011 r./ wywiódł, że represją jest deportacja /wywiezienie/ do pracy przymusowej na okres co najmniej 6 miesięcy w granicach terytorium Państwa Polskiego sprzed 1 września 1939 r. lub z tego terytorium w miejsca wskazane w ustawie. Wobec tego każda deportacja z dotychczasowego miejsca zamieszkania, jeśli tylko połączona była z obowiązkiem wykonywania pracy przymusowej, przy zastrzeżeniu określonego terytorium i czasu jej wykonywania, wyczerpuje pojęcie represji uzasadniające przyznanie świadczenia pieniężnego. Tymczasem organ w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji w lakoniczny sposób stwierdził, że złożona dokumentacja jest niewystarczająca, a skarżąca nie przedstawiła dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Organ nie dał wiary dowodom z przesłuchania strony i jej siostry, jednakże pamiętać należy, że dowód z przesłuchania strony stanowi jeden ze środków dowodowych w postępowaniu administracyjnym, którego moc mogą podważyć wyłącznie inne dowody. Skoro organ zdecydował się na przesłuchanie strony i jej siostry, to nie może odmówić tym oświadczeniom mocy dowodowej tylko dlatego, że pokrywają się z dotychczasowymi oświadczeniami skarżącej tym bardziej, że zgromadzone pozostałe dowody z całą pewnością nie podważają tych oświadczeń. Lektura uzasadnienia zaskarżonej decyzji nie pozwala ustalić, na jakiej podstawie odmówiono wiarygodności dowodów osobowych. Nadto przyjęcie, że celem wysiedlenia była budowa poligonu nie może być równoznaczne z wykluczeniem pracy przymusowej. Niekwestionowany fakt, że strona była deportowana ze względu na budowę poligonu nie przekreśla tego, że skutkiem deportacji było skierowanie do pracy przymusowej. W wytycznych WSA wskazał, że rozpoznając ponownie wniosek należy uwzględnić pojęcie "deportacji" oraz to, że miejscowość, w której skarżąca zamieszkiwała została przeznaczona pod budowę poligonu. Oznacza to, że w okresie okupacji nie było możliwe odwiedzenie domu rodzinnego, a po wojnie w przeważającej ilości przypadków, osoby takie nie miały do czego wracać, tracąc nieodwracalnie dorobek całego życia.