Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Miron Sędziowie Sędzia NSA Teresa Kobylecka, Sędzia del. WSA Piotr Korzeniowski (spr.) po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Fundacji [...] z siedzibą w L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 26 października 2016 r. sygn. akt II SA/Rz 484/16 w sprawie ze skargi Fundacji [...] z siedzibą w L. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia [...] lutego 2016 r. nr [...] w przedmiocie dopuszczenia organizacji do udziału w postępowaniu I. prostuje zaskarżony wyrok w ten sposób, że słowa: "Fundacji [...] z siedzibą w B." zastępuje słowami: "Fundacji [...] z siedzibą w L.", II. oddala skargę kasacyjną.
Wyrokiem z 26 października 2016 r., sygn. akt II SA/Rz 484/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalił skargę Fundacji [...] z siedzibą w L. [...] na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z [...] lutego 2016 r., nr [...] w przedmiocie dopuszczenia organizacji do udziału w postępowaniu.
Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.
Postanowieniem z [...] stycznia 2016 r., nr [...] Wójt Gminy [...] odmówił dopuszczenia Fundacji [...] z siedzibą w L. [...] (dalej: Fundacja) do udziału na prawach strony w postępowaniu o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew na pasie drogowym należącym do drogi powiatowej nr [...] R relacji [...], działka nr [...] w miejscowości J. [...] i drogi powiatowej nr [...] [...] relacji [...], działka nr [...] w miejscowości Ł. [...] i działka nr [...] w miejscowości Ł. [...] wszczętym na wniosek Powiatowego Zarządu Dróg w [...]. Organ uznał, że o ile żądanie jest uzasadnione celami statutowymi Fundacji, co przesądza o spełnieniu pierwszej z przesłanek warunkujących dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu określonych w art. 31 § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 23, dalej: k.p.a.), o tyle nie została spełniona druga z przesłanek tego przepisu, tj. interes społeczny nie przemawia za dopuszczeniem jej do udziału w przedmiotowym postępowaniu.
Po rozpoznaniu zażalenia Fundacji na to postanowienie, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] zaskarżonym postanowieniem z [...] lutego 2016r. utrzymało w mocy postanowienie z [...] stycznia 2016 r. Organ odwoławczy wskazał, że o istnieniu interesu społecznego przemawiającego za dopuszczeniem organizacji społecznej do udziału w postępowaniu administracyjnym świadczy jej autentyczne i bezinteresowne zaangażowanie w ochronę interesów społecznych, w uzasadnionych racjonalnie sytuacjach, kiedy rzeczywiście można mieć poważne obawy, co do zagrożenia określonych wartości, takich jak ochrona przyrody. Ocena wystąpienia tej przesłanki, tj. uznanie określonego interesu za społeczny, należy do organu administracji publicznej. W ocenie Kolegium, organ I instancji właściwie uznał, że interes społeczny nie przemawia w przedmiotowej sprawie za uwzględnieniem wniosku. Drzewa rosnące w pasie drogowym, oprócz bezcennej wartości przyrodniczej i trudnych do przecenienia właściwości, mogą bowiem stanowić zagrożenie dla ludzi, obiektów budowlanych i urządzeń znajdujących się w ich sąsiedztwie.
Skargę na opisane postanowienie wniosła Fundacja, podnosząc, że od wielu lat jest zaangażowana w ochronę przyrody na terenie Pogórza [...] i posiada szczególną wiedzę na temat gatunków drzew występujących na tych obszarach, potwierdzoną szeregiem badań i inwentaryzacji przyrodniczych. Udział Fundacji w postępowaniu niewątpliwie przyczyniłby się do zachowania prawdy obiektywnej w tym postępowaniu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie, rozpoznając sprawę, wskazał na treść art. 31 § 1 k.p.a., zgodnie z którym organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem: 1) wszczęcia postępowania, 2) dopuszczenia do jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Sąd stwierdził, że dopuszczenie organizacji do udziału w postępowaniu nie może być "niejako automatyczne" i w każdym przypadku złożenia wniosku w trybie art. 31 § 1 pkt 2 k.p.a. organ administracji zobowiązany jest przeprowadzić postępowanie wyjaśniające co do spełnienia przesłanek przepisem zakreślonych z uwzględnieniem realiów konkretnej sprawy. Oczywistym jest obowiązek przeprowadzenia przez organ postępowania wyjaśniającego i dokonania w jego ramach oceny, czy uzasadniony ze względu na cele statutowe organizacji społecznej jej udział w postępowaniu toczącym się z wniosku innej osoby, jest również celowy z perspektywy interesu społecznego. Ma to szczególne znaczenie z racji niedookreśloności samego pojęcia "interesu społecznego", którym posłużył się ustawodawca w art. 31 § 1 pkt 2 k.p.a. Interes społeczny, który towarzyszyć musi wnioskowi o dopuszczenie do udziału w postępowaniu dotyczącym innej osoby, należy interpretować każdorazowo na tle określonego stanu prawnego i przepisów mających zastosowanie w tym postępowaniu oraz stanu faktycznego ustalonego w sprawie. Nie jest dopuszczalna taka wykładnia art. 31 § 1 k.p.a., zgodnie z którą organ administracji publicznej byłby zobligowany do uwzględnienia żądania organizacji społecznej z tych tylko powodów, że jest ona formalnie organizacją społeczną, której żądanie jest uzasadnione celami statutowymi, bez badania, czy przemawia za tym interes społeczny.