Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Anna Łuczaj (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Bożena Popowska Sędzia del. WSA Grzegorz Czerwiński Protokolant asystent Agnieszka Chorab po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2013 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 8 grudnia 2011 r. sygn. akt II SA/Łd 1124/11 w sprawie ze skargi H. R. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] września 2011r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pieniężnego z tytułu pracy przymusowej 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Łodzi; 2. zasądza od H. R. na rzecz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych kwotę 350 (trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2011 r., sygn. akt II SA/łd 1124/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi - po rozpoznaniu skargi H. R. - uchylił zaskarżoną decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] września 2011 r., Nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] maja 2011 r., Nr [...] o odmowie przyznania uprawnień do świadczenia pieniężnego.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd podał następujące okoliczności faktyczne i prawne.
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia [...] maja 2011 roku, nr [...], na podstawie art. 2 pkt 2 i art. 4 ust. 1, 2, 4 ustawy z dnia 31 maja 1996 roku o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. z 1996 roku, Nr 87, poz. 395) odmówił H. R. przyznania uprawnienia do świadczenia z tytułu deportacji do pracy przymusowej.
W uzasadnieniu Kierownik Urzędu, przywołując orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2009 r. podkreślił, iż niezbędnym warunkiem uzyskania prawa do świadczenia pieniężnego jest udowodnienie wysiedlenia i wykonywania pracy przymusowej na tym wysiedleniu co najmniej przez 6 miesięcy. Natomiast zgromadzony w sprawie materiał potwierdza wysiedlenie strony w okresie okupacji z miejsca stałego zamieszkania do miejscowości Chojne. Jednakże materiał ten nie dokumentuje wykonywania pracy przymusowej przez matkę strony, której niepodjęcie groziło sankcjami karnymi.
H. R. złożył wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy. Nie zgadzając się z zaskarżonym rozstrzygnięciem oświadczył, iż w pierwszych dniach wojny ojciec został rozstrzelany, wnioskodawca miał wówczas 6 lat, siostra 5 lat. W 1941 roku rodzinę wysiedlono do miejscowości Chojne, dokwaterowano do innej rodziny. Matka ciężko pracowała w zakładzie oddalonym około 9 km od miejsca zamieszkania, zakład działał na rzecz wojska niemieckiego, zarządzany był przez obywatela Niemiec. Podkreślił, iż dwa razy dziennie matka pokonywała na pieszo drogę do zakładu. Podczas nieobecności matki wnioskodawca opiekował się siostrą, ale i pracował jak dorosły u Niemca, który był leśniczym w Chojnem, pasł krowy, gęsi, owce, zbierał jagody, ziemniaki, grzyby. Podkreślił, iż razem z siostrą bardzo odczuli brak ojca i ciężki los jaki zgotowali jego rodzinie Niemcy.
W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia [...] września 2011r., Nr [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego utrzymał w mocy decyzję z dnia [...] maja 2011r.
W uzasadnieniu decyzji Kierownik Urzędu przywołał dotychczasowy przebieg postępowania, przesłanki warunkujące uzyskanie świadczenia pieniężnego oraz zaznaczył, że w ramach dodatkowych czynności wyjaśniających przesłuchał wnioskodawcę. Na podstawie całego zgromadzonego materiału organ ustalił, iż rodzina R. została wysiedlona z miejscowości Redzeń Pierwszy do miejscowości Chojne, co potwierdziła ankieta strony złożona do Powiatowego Biura Dowodów Osobistych. W ocenie organu wysiedlenie spowodowane było decyzją o budowie poligonu wojskowego, a nie potrzebą uzyskania dodatkowych rąk do pracy. Z akt sprawy wynika, iż przymus pracy miał charakter ekonomiczny, nie administracyjny. W protokole przesłuchania widnieje, że matka strony dobrowolnie podjęła pracę w ośrodku rolniczym - "wuj mój pracował w ośrodku rolniczym, produkującym na potrzeby armii niemieckiej, Załatwił on tam pracę mojej Mamie". Kierownik stwierdził, że nie kwestionując, że zawierucha wojenna mocno doświadczyła stronę, niewątpliwie została ona wysiedlona, odebrano jej cały majątek, to jednak w ocenie organu nie został przedstawiony żaden dowód na okoliczność skierowania do pracy przymusowej. Z całokształtu materiału wynika, iż praca była wykonywana dobrowolnie. Na koniec organ dodatkowo wskazał, iż strona znajdowała się w o tyle dobrej sytuacji, że została wysiedlona z całą rodziną, nie odczuła zatem tak dotkliwie rozłąki z dotychczasowym miejscem zamieszkania.