Dnia 20 sierpnia 2013 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rudnicka /spr./ sędzia NSA Zofia Flasińska sędzia NSA Małgorzata Jaśkowska Protokolant asystent sędziego Marta Sikorska po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2013 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej F. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 13 grudnia 2011 r., sygn. akt II SA/Po 509/11 w sprawie ze skargi F. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia [...] kwietnia 2011 r., nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności orzeczenia dotyczącego przejęcia nieruchomości rolnej na własność Skarbu Państwa oddala skargę kasacyjną.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 13 grudnia 2011 r., sygn. akt II SA/Po 509/11 oddalił skargę F. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia [...] kwietnia 2011 r., nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności orzeczenia dotyczącego przejęcia nieruchomości rolnej na własność Skarbu Państwa.
Przedstawiając w uzasadnieniu wyroku stan faktyczny i prawny sprawy Sąd wskazał, że F. B. wnioskiem z dnia 24 stycznia 2001 r. wystąpiła o stwierdzenie nieważności orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia [...] grudnia 1960 r., nr [...], którym utrzymano w mocy orzeczenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w C. z [...] listopada 1960 r., nr [...] o przejęciu na własność Państwa, na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz.U. nr 17, poz. 71 ze zm.), nieruchomości rolnej T. i L. małżonków W. o powierzchni [...] ha, położonej w S..
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. decyzją z [...] czerwca 2006 r. odmówiło stwierdzenia nieważności wskazanych orzeczeń. W ocenie Kolegium podanie o stwierdzenie nieważności nie mogło być uwzględnione, gdyż nieruchomość, którego ono dotyczy, została przejęta na cele reformy rolnej na podstawie art. 2 ust. 1 lit. b dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej z uwagi na odstępstwo od narodowości polskiej T. W.. Pomimo, że został on zrehabilitowany, a nieruchomość zwolniona spod dozoru, zarządu i zajęcia, to jednak nie zwrócono jej właścicielowi i nieruchomość w dniu 5 kwietnia 1958 r., pozostawała we władaniu Państwa, gdyż w jego imieniu władali nią m.in. K. P., A. S. oraz J. B.. Kolegium wskazało też, że stwierdzenie nieważności byłoby możliwe, gdyby zostało wykazane, że orzeczenia zostały wydane z rażącym naruszeniem prawa, zaś zgodnie z dotychczasową wykładnią art. 9 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego wystarczającym warunkiem przejęcia nieruchomości na rzecz Państwa było objęcie władania nieruchomością przez Państwo przed dniem 5 kwietnia 1958 r. i pozostawanie jej w tym dniu w jego władaniu. Na potwierdzenie takiej wykładni odwołano się do uchwały Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lutego 1991 r., sygn. W 5/90.
Decyzją z dnia [...] września 2006 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. utrzymało w mocy decyzję z [...] czerwca 2006 r.
Wyrokiem z dnia 29 marca 2007 r., sygn. akt III SA/Po 1010/06 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił powyższe decyzje. Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P..
Uwzględniając skargę kasacyjną Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 października 2008 r., sygn. akt II OSK 1217/07 wskazał, że do zastosowania normy prawa administracyjnego nie jest wystarczające ustalenie jej obowiązującej treści, ale konieczne jest też wykazanie istnienia faktów, które zgodnie z hipotezą tej normy uzasadniają jej stosowanie. Wykazanie istnienia tych faktów winno polegać na powołaniu się na nie w uzasadnieniu decyzji. Jeżeli tego nie uczyniono, to może to świadczyć, że decyzję wydano bez żadnego postępowania wyjaśniającego istnienie prawnie istotnych faktów. Taka decyzja może być uznana za wydaną z rażącym naruszeniem prawa, gdyż wydano ją, mimo że brak było faktów to uzasadniających. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że nie zawsze niewskazanie prawnie istotnych faktów w uzasadnieniu decyzji administracyjnej uzasadnia przyjęcie, że została ona wydana bez żadnego postępowania wyjaśniającego. Taki wniosek będzie niezasadny, jeżeli z akt sprawy bądź z innych okoliczności istniejących w chwili podjęcia tej decyzji wynika, że jednak postępowanie takie przeprowadzono i tylko nie dano temu właściwego wyrazu w uzasadnieniu decyzji. W takiej sytuacji decyzja jest dotknięta wadą, ale nie polegającą na rażącym naruszeniu prawa, gdyż z okoliczności wynika, że były podstawy faktyczne do jej wydania. Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie miało więc obowiązku wyjaśniać, czy nieruchomość, o którą w sprawie chodzi, w dniu 5 kwietnia 1958 r. była we władaniu Państwa lub została przekazana w użytkowanie innym osobom fizycznym i prawnym. Kolegium miało natomiast obowiązek wyjaśnić, czy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P.oraz Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w C. wydając decyzje na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego, te fakty ustaliły i wskazały w uzasadnieniu swoich decyzji, a jeżeli nie, to czy w aktach sprawy administracyjnej są jakiekolwiek dowody świadczące o tym, że postępowanie wyjaśniające jednak przeprowadzono i w jego wyniku ustalono, że zachodziły fakty uzasadniające przejęcie nieruchomości na własność Państwa. Decyzje, których dotyczy postępowanie o stwierdzenie ich nieważności, zawierały lakoniczne uzasadnienia, konieczne jest w ramach zwięzłego przedstawienia stanu sprawy wskazanie wszystkich istotnych dla sprawy dokumentów znajdujących się w aktach sprawy.