Do czasu nowelizacji ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy /t.j. Dz.U. 2002 nr 76 poz. 693/ dokonanej z dniem 8 listopada 2001 r. nie było żadnych podstaw prawnych do przyznania żołnierzowi zawodowemu pełniącemu służbę prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłych rodzicach współmałżonka /teścia, teściowej/. W takiej sytuacji określenie pojęcia członka rodziny żołnierza zawodowego uprawnionego do zasiłku pogrzebowego na podstawie ustawy o uposażeniu żołnierzy przez odwołanie się do ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie jest stosowaniem prawa na zasadzie analogii.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Andrzeja K. na decyzję dowódcy Garnizonu W. z dnia 22 maja 2001 r. w przedmiocie zasiłku pogrzebowego - oddala skargę.
Dowódca Jednostki Wojskowej (...) w W. decyzją z dnia 7 maja 2001 r. odmówił Andrzejowi K. wypłacenia zasiłku pogrzebowego z tytułu śmierci teściowej. W uzasadnieniu podał, że przepis art. 20 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy przewiduje zasiłek pogrzebowy dla żołnierza, który pokrył koszty pogrzebu członka swej rodziny. Ustawa ta nie definiuje jednak pojęcia "członka rodziny". W związku z tym należało kierować się treścią art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, określającego pojęcie członka rodziny dla potrzeb zasiłku pogrzebowego z ubezpieczenia społecznego. Członkiem rodziny, w świetle tego przepisu, nie jest teść /teściowa/ i dlatego żądanie wypłacenia zasiłku pogrzebowego nie jest zasadne.
Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją dowódcy Garnizonu W. z dnia 22 maja 2001 r. Organ ten podzielił stanowisko organu pierwszej instancji.
Andrzej K. zaskarżył ostateczną decyzję dowódcy Garnizonu W. do Naczelnego Sądu Administracyjnego, domagając się uchylenia obu decyzji podjętych w tej sprawie. Zarzucił, że podstawą określenia pojęcia członka rodziny w celu wypłacenia żołnierzowi zasiłku pogrzebowego nie może być ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ ustawa o uposażeniu żołnierzy zawiera odrębną instytucję prawną zasiłku pogrzebowego, niepowiązaną z zasiłkiem pogrzebowym z powszechnego ubezpieczenia społecznego. Inne są cele tych dwóch świadczeń. Celem zasiłku pogrzebowego, wypłacanego na podstawie art. 20 ust. 3 pkt 1 ustawy o uposażeniu żołnierzy jest udzielenie żołnierzowi pomocy finansowej w sytuacji szczególnej, gdy wykonując swe obowiązki poniósł koszty pogrzebu członka rodziny. Zdaniem skarżącego aktualną wykładnię pojęcia członka rodziny dla potrzeb zasiłku pogrzebowego daje zarządzenie nr 10/MON Ministra Obrony Narodowej do czasu uzupełnienia przepisów w tym zakresie. Za takim stanowiskiem przemawia dodatkowo treść art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, określającego krąg członków rodziny zobowiązanych do pochówku.
W odpowiedzi na skargę dowódca Garnizonu W. wniósł o jej oddalenie z powodów podanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dodał, że skarżący nie przedłożył właściwemu organowi wojskowemu żadnego dowodu pokrycia kosztów pogrzebu teściowej. Koszty tego pogrzebu pokryła bowiem żona skarżącego, która otrzymała z tego tytułu zasiłek pogrzebowy z ZUS.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Prawo żołnierza zawodowego do zasiłku pogrzebowego z tytułu poniesionych kosztów pogrzebu członka rodziny regulują przepisy art. 20 ust. 3, 3a i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy /Dz.U. 2002 nr 76 poz. 693/. Przepis ust. 3a został wprowadzony przepisem art. 4 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. zmieniającej m.in. ustawę o uposażeniu żołnierzy /Dz.U. nr 81 poz. 877/, obowiązującym od 8 listopada 2001 r. Stanowi on, że zasiłek pogrzebowy dla żołnierza wypłaca się na następujących członków rodziny żołnierza zawodowego: 1/ małżonka albo byłego małżonka żołnierza zawodowego, wobec którego w dniu śmierci żołnierz był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych, 2/ dzieci własne żołnierza, dzieci jego małżonka, dzieci przysposobione i przyjęte na wychowanie, w tym w ramach rodziny zastępczej, albo inne dzieci, których opiekunem prawnym został ustanowiony żołnierz lub jego małżonek, 3/ rodziców i byłych prawnych opiekunów żołnierza zawodowego albo jego małżonka. Przed 8 listopada, w czasie wydania obu decyzji w tej sprawie ustawa o uposażeniu żołnierzy nie określała pojęcia członka rodziny, po śmierci którego żołnierzowi zawodowemu przysługiwał zasiłek pogrzebowy. Natomiast przed wydaniem decyzji będących przedmiotem skargi regulację taką zawierało zarządzenie Ministra Obrony Narodowej nr 10/MON z dnia 23 marca 1993 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o uposażeniu żołnierzy /Dz.Rozk. MON 1993 poz. 7 ze zm./. Przepis par. 38 tego zarządzenia wydanego na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 5 ustawy o uposażeniu żołnierzy zaliczał dla potrzeb zasiłku pogrzebowego do członków rodziny żołnierza rodziców i byłych opiekunów żołnierza lub jego małżonka. Ustawą z dnia 7 lipca 1999 r. zmieniającą ustawę o uposażeniu żołnierzy zmieniono jednak treść art. 45 ust. 1 ustawy o uposażeniu żołnierzy, pozbawiając Ministra Obrony Narodowej z dniem 1 lipca 1999 r. kompetencji do określania członków rodziny żołnierza zawodowego i żołnierza służby okresowej uprawnionego do zasiłku pogrzebowego. W ślad za tym z dniem 15 sierpnia 2000 r. zostało formalnie uchylone wspomniane zarządzenie nr 10/MON z dnia 23 marca 1993 r., rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 czerwca 2000 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o uposażeniu żołnierzy /Dz.U. nr 62 poz. 729/.