1. Nie ma podstaw do zwężającej wykładni przepisu art. 6 ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz o zmianie ustawy o podatku rolnym /Dz.U. nr 10 poz. 53/, ograniczającej jego zastosowanie tylko do właścicieli takich budynków, które fizycznie istnieją w dniu wejścia w życie tego przepisu, czy też w dniu wystąpienia z wnioskiem o przeniesienie własności działki lub w dniu orzekania.
2. Odrębna własność budynków oznacza, że jak długo istnieje jakikolwiek substrat tej odrębnej własności, tak długo istnieje odrębne prawo własności.
Nie może więc mieć znaczenia stan techniczny zabudowań będących odrębnym przedmiotem własności, a zwłaszcza ocena, czy zabudowania te nadają się do użytku.
Zawsze bowiem właściciel takich zabudowań może podjąć starania w celu ich odbudowania.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Danuty S. i Zdzisława B. na decyzję Wojewody w Ł. z dnia 18 grudnia 1990 r. (...) w przedmiocie przeniesienia własności gruntu pod zabudowaniami - uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji; (...).
Decyzją z 21 stycznia 1975 r. zostało przejęte na własność państwa za rentę gospodarstwo rolne małżonków Leokadii i Czesława B. położone we wsi B., o powierzchni 2,48 ha. Przejęcie gospodarstwa rolnego nastąpiło bez znajdujących się na tym gospodarstwie rolnym budynków.
W czerwcu 1989 r. spadkobiercy małżonków B. - Zdzisław B., Danuta S., Jerzy B. i Jan B. wystąpili o przekazanie im na własność gruntu, na którym znajdują się budynki będące własnością ich rodziców, oznaczonego jako działka Nr 194/3, o powierzchni 0,10 ha we wsi B.
Decyzją z 18 grudnia 1990 r. (...) wydaną z upoważnienia Wojewody w Ł. przez dyrektora Wydziału Geodezji, Kartografii i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w Ł. utrzymana została w mocy decyzją kierownika Urzędu Rejonowego w Ł. z 23 października 1990 r., którą odmówiono przeniesienia własności działki Nr 194/3 na rzecz spadkobierców małżonków B. Jako podstawę rozstrzygnięcia organy obu instancji przyjęły, że na przedmiotowej działce nie ma żadnych budynków, pozostały jedynie ruiny budynku gospodarczego. W takiej sytuacji nie ma zaś zastosowania przepis art. 6 ustawy z dnia 24 lutego 1987 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz ustawy o podatku rolnym, który to przepis stanowi, że właścicielom budynków znajdujących się na działce, która wchodziła w skład gospodarstwa rolnego przekazanego państwu na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 stycznia 1989 r., przysługuje nieodpłatnie na własność działka, na której budynki te zostały wzniesione.
Wymienioną decyzję ostateczną zaskarżyli do Naczelnego Sądu Administracyjnego Zdzisław B. i Danuta S., wnosząc o jej uchylenie. Skarżący podnieśli, że budynek mieszkalny na przedmiotowej działce został rozebrany samowolnie w 1988 r. przez Kazimierza L. po śmierci ich rodziców, którzy zmarli w 1986 r., a wobec tego okoliczność, że budynek nie istnieje nie może ich obciążać. Ponadto skarżący zarzucili, iż w toku sprawy została wydana decyzja o przeniesieniu własności tej działki na ich rzecz, ale została uchylona na skutek ich odwołania tylko z tego powodu, iż domagali się określenia większego obszaru działki. Skarżący wskazali także, iż wystąpili o uchylenie decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego za rentę z powodu naruszenia prawa.
Organ administracji wniósł o oddalenie skargi.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że gospodarstwo rolne rodziców skarżących zostało przejęte przez państwo w 1975 r. z wyłączeniem zabudowań stanowiących odrębny przedmiot własności, że rodzice skarżących zmarli w 1986 r. oraz że w 1989 r. z zabudowań stanowiących odrębny przedmiot własności pozostały jedynie ruiny budynku gospodarczego.
Wobec tych faktów wymaga przede wszystkim wyjaśnienia stan prawny odrębnej własności budynków. Otóż odrębna własność budynków rodziców skarżących powstała na podstawie ustawy z 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne /Dz.U. nr 21 poz. 118/. Przepis art. 11 tej ustawy statuował odrębną własność takich budynków jako prawo własności ograniczone w czasie, albowiem z chwilą śmierci rolnika budynki przechodziły na własność państwa. Wymieniona ustawa została uchylona ustawą z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 32 poz. 140/, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1978 r. Zmiana wprowadzona tą ustawą polegała na tym, że wyłączone z gospodarstwa rolnego budynki stanowiące odrębny przedmiot własności nie przechodziły już na własność państwa z chwilą śmierci rolnika i stawały się przedmiotem dziedziczenia. Tak sprawa ta została uregulowana w przepisie art. 51 wymienionej ustawy z 1977 r. W orzecznictwie sądowym /OSNCP 1977 nr 3 poz. 42/ utrwalił się już pogląd, że odrębna własność budynków zatrzymanych przez rolnika na podstawie ustawy z 29 maja 1974 r., które do 1 stycznia 1978 r. nie przeszły na własność państwa, podlega od tej daty przepisom ustawy z dnia 27 października 1977 r. Oznacza to, że skoro rodzice skarżących żyli w dniu 1 stycznia 1978 r., to po tej dacie z chwilą ich śmierci budynki stanowiące odrębny przedmiot własności, nie przeszły na własność państwa, lecz prawo odrębnej własności tych budynków istniało nadal i przeszło na spadkobierców.