Przepisy prawne - art. 136 ust. 1 i 2 oraz art. 137 ust. 1 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych /Dz.U. nr 139 poz. 934 ze zm./, pozwalają towarzystwu emerytalnemu na pokrywanie realnych kosztów działalności funduszu związanych z realizacją transakcji dotyczących aktywów funduszu, przechowywaniem tych aktywów oraz realnych kosztów zarządzania funduszem, bezpośrednio z aktywów funduszu, do maksymalnej wysokości określonej w statucie funduszu.
Ustalenie w par. 14 ust. 1 pkt 5 statutu funduszu, zróżnicowanych, ale jednak maksymalnych kwot kosztów zarządzania funduszem nie narusza art. 13 ust. 1 pkt 6 powoływanej ustawy.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi "Z.S." Powszechne Towarzystwo Emerytalne na decyzję Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi z dnia 3 stycznia 2000 r. (...) w przedmiocie zezwolenia na zmianę statutu funduszu emerytalnego:
1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi z dnia 19 listopada 1999 r. w części dotyczącej odmowy wyrażenia zgody na zmianę par. 14 ust. 1 pkt 5 statutu OFE "Z.S."
2. W pozostałej części oddala skargę. (...).
Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi decyzją z 19 listopada 1999 r. odmówił udzielenia zezwolenia na zmianę statutu Otwartego Funduszu Emerytalnego "Z.S.", dotyczącą par. 14 ust. 1 pkt 1, 3 i 5 statutu, polegającą na likwidacji od 2002 r. górnej, kwotowej granicy kosztów związanych z nabywaniem i zbywaniem aktywów Funduszu oraz kosztów przechowywania aktywów Funduszu, pokrywanych bezpośrednio z aktywów Funduszu, a także likwidacji górnej kwotowej granicy kosztów zarządzania Funduszem przez Towarzystwo. W uzasadnieniu decyzji Urząd Nadzoru podał, że wnioskowana zmiana statutu narusza interesy obecnych członków OFE "Z.S.". Likwidacja górnej granicy wymienionych kosztów spowoduje bowiem, że ich wzrost ponad obecne granice dodatkowo obciąży aktywa Funduszu i tym samym spowoduje dodatkowe obciążenia finansowe dla członków Funduszu. Zdaniem Urzędu Nadzoru proponowane zmiany statutu mają wyłącznie na uwadze poprawę rentowności Towarzystwa w 2002 r. i w latach następnych przez przeniesienie na członków Funduszu kosztów nabywania, zbywania i przechowywania aktywów Funduszu oraz kosztów zarządzania Funduszem przez Towarzystwo.
Po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Urzędu Nadzoru z 3 stycznia 2000 r. Urząd nie uwzględnił zarzutów strony skarżącej, w szczególności stwierdzenia, że nowy sposób obliczania omawianych kosztów nie spowoduje pogorszenia sytuacji finansowej członków Funduszu. Z przedstawionych propozycji zmian statutowych wynika, że owe koszty wzrosną w 2002 r. i w latach następnych i przy zniesieniu górnej ich granicy obciążą Fundusz, a nie Towarzystwo, tak jakby to miało miejsce według statutu w wersji obecnie obowiązującej. Aktywa Funduszu nie mogą zaś stanowić źródła finansowania nierentownej działalności towarzystwa przez przeniesienie na członków funduszu obowiązków ponoszenia kosztów funkcjonowania Funduszu.
OFE "Z.S." zaskarżył ostateczną decyzję Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi do Naczelnego Sądu Administracyjnego, wnosząc o jej uchylenie. Zarzucił, że narusza ona przepis art. 22 ust. 2 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz przepisy procedury administracyjnej - art. 7, art. 77 par. 1, art. 80 i art. 107 par. 3 Kpa.
W odpowiedzi na skargę Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi wniósł o jej oddalenie, uznając ją za bezzasadną. Podkreślił ponownie, posługując się wyliczeniami rachunkowymi, że zmiana statutu spowoduje zmniejszenie aktywów członków Funduszu zarządzanych przez Towarzystwo. Narusza ponadto w istotny sposób warunki umowy zawieranej pomiędzy Funduszem a jego członkiem.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
W świetle ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych /Dz.U. nr 139 poz. 934/ otwarty fundusz emerytalny i powszechne towarzystwo emerytalne stanowią dwa odrębne podmioty - osoby prawne, będące właścicielami odrębnych majątków, posiadającymi w związku z tym swoje własne uprawnienia, obowiązki i interesy. Między tymi podmiotami istnieje oczywiście ścisłe powiązanie, wynikające przede wszystkim z faktu, iż powszechnie towarzystwo emerytalne ma za cel wyłącznie utworzenie i zarządzenie oraz reprezentowanie otwartego funduszu emerytalnego. Zakres tych powiązań, zależności i obowiązków określa ustawa o funduszach emerytalnych oraz statuty: towarzystwa i funduszu. Powszechne towarzystwo emerytalne ma status organu zarządzającego otwartym funduszem emerytalnym i z tego tytułu ustawa obciąża go odpowiedzialnością za niewywiązywanie się z tych obowiązków. Nakłada również na towarzystwo obowiązek ponoszenia pewnych kosztów związanych z funkcjonowaniem funduszu. Za przykłady mogą służyć art. 48 i art. 48a ustawy, dotyczące odpowiedzialności towarzystwa za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków w zakresie zarządzania funduszem i jego reprezentacji, art. 176 zobowiązujący towarzystwo do pokrycia niedoboru otwartego funduszu, art. 181 nakazujący towarzystwu utworzenie rachunku rezerwowego funduszu zasilanego ze środków towarzystwa i art. 185 ust. 1, z którego wynika zobowiązanie towarzystwa do przekazywania własnych środków na rzecz Funduszu Gwarancyjnego.