Prezes ZUS wydaje decyzje w sprawie świadczeń wyjątkowych w ramach tzw. uznania administracyjnego, kierując się występującymi w danej sprawie okolicznościami wskazującymi czy zachodzi w tej właśnie sprawie szczególny przypadek uzasadniający - także na tle innych podobnych spraw - ewentualne przyznanie żądanego świadczenia.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Beaty Ł. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 listopada 2002 r. (...) w przedmiocie odmowy przyznania renty rodzinnej w drodze wyjątku - skargę oddala.
W dniu 26 lipca 2002 r. Beata Ł. wystąpiła do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku synowi Albertowi Ł. po ojcu Robercie Ł.
Decyzją administracyjną z dnia 22 października 2002 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyznania żądanej renty. Jako podstawę prawną w tym zakresie Prezes ZUS powołał art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. nr 162 poz. 1118/.
W uzasadnieniu tej decyzji organ orzekający podkreślił, iż Robert Ł. w czasie 38 lat życia był ubezpieczony /w zakresie ubezpieczenia społecznego/ tylko przez okres 9,5 roku. Przez 2 lata, 8 miesięcy i 27 dni korzystał z zasiłku dla bezrobotnych, zaś w okresie 5 lat, 1 miesiąca i 4 dni nie udowodniono żadnego okresu ubezpieczenia.
Z decyzją Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 października 2002 r. nie zgodziła się Beata Ł. i wystąpiła z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy akcentując trudną sytuację majątkową.
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił wniosku zainteresowanej i ponownie /decyzją z dnia 26 listopada 2002 r./ odmówił przyznania żądanej renty rodzinnej w drodze wyjątku. W decyzji tej organ orzekający przedstawił w istocie argumenty zawarte w uzasadnieniu swojej poprzedniej decyzji.
Decyzja Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 listopada 2002 r. została przez Beatę Ł. zaskarżona do Naczelnego Sądu Administracyjnego z wnioskiem o uchylenie obu decyzji wydanych w sprawie.
W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie nawiązując do uzasadnień wydanych decyzji i podkreślił, że w sprawie skarżącej nie zostały spełnione przesłanki określone w powoływanym art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Podstawę prawną do wydania decyzji w niniejszej sprawie stanowił art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. nr 162 poz. 1118/. Według tego przepisu ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nie przekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
Z przepisu tego wynikają zatem trzy przesłanki prawne warunkujące przyznanie omawianego świadczenia - tj. po pierwsze, niespełnienie wymagań dających prawo do renty lub emerytury musi być spowodowane szczególnymi okolicznościami; po drugie, ubiegający się o świadczenie nie może podjąć pracy lub innej działalności zarobkowej objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku oraz po trzecie, osoba ta nie ma niezbędnych środków utrzymania.
Z przedstawionego unormowania prawnego wynika ponadto, że Prezes ZUS wydaje decyzje w sprawie świadczeń wyjątkowych w ramach tzw. uznania administracyjnego, kierując się występującymi w danej sprawie okolicznościami wskazującymi czy zachodzi w tej właśnie sprawie szczególny przypadek uzasadniający - także na tle innych podobnych spraw - ewentualne przyznanie żądanego świadczenia.
Jak trafnie ustalił Prezes Zakładu Ubezpieczeń Robert Ł. w czasie 38 lat życia podlegał ubezpieczeniu społecznemu tylko przez okres 9,5 roku. Przez 2 lata, 8 miesięcy i 27 dni korzystał z zasiłku dla bezrobotnych, zaś w okresie 5 lat, 1 miesiąca i 4 dni nie udowodniono żadnego okresu ubezpieczenia. Stan faktyczny sprawy nie wskazuje przy tym, by istniały jakieś szczególne powody niespełnienia wymagań dających prawo do renty lub emerytury.
Tak więc, z punktu widzenia sądowej kontroli administracji, nie można postawić organowi orzekającemu w sprawie zarzutu naruszenia prawa poprzez to, że nie dostrzegł wspomnianych szczególnych okoliczności uzasadniających przyznanie żądanego świadczenia. W rozpatrzonej sprawie nie wystąpiły bowiem przesłanki prawne określone w art. 83 ust. 1 powoływanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W tej sytuacji Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, jak w sentencji na podstawie art.
27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74, poz. 368 ze zm./.