Zaniechanie przez organ administracji wyjaśnienia w toku postępowania o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy w zamian za emeryturę, czy zbyta przez rolnika oddzielna nieruchomość stanowiła lub mogła stanowić z przekazywanym gospodarstwem zorganizowaną całość w rozumieniu par. 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych /t.j. Dz.U. 1972 nr 31 poz. 215 ze zm./, stanowi naruszenie art. 7, art. 77 par. 1 i art. 80 Kpa mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy, w świetle warunku wyrażonego w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 32 poz. 140/.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Stefana P. na decyzję Wojewody Chełmskiego z dnia 19 sierpnia 1981 r. w przedmiocie odmowy sporządzenia umowy o przekazaniu gospodarstwa następcy w zamian za emeryturę i na podstawie art. 207 par. 1 i par. 2 pkt 1 i 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Naczelnika Gminy R. z dnia 29 grudnia 1980 r., a także, zgodnie z art. 208 Kpa, zasądził od Wojewody Chełmskiego kwotę złotych sześćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Stefan P. zwrócił się w dniu 2 października 1980 r. do Urzędu Gminy w R. o sporządzenie umowy o przekazaniu gospodarstwa o powierzchni 3,25 ha jego synowi Józefowi, który gospodaruje na własnym gospodarstwie o powierzchni 2,9 ha. W piśmie z tego samego dnia Józef P. wyraził zgodę na przejęcie gospodarstwa. Z dalszych akt sprawy wynikało, że odpowiada on warunkom przewidzianym dla następcy w ustawie z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 32 poz. 140/, a także w innych przepisach prawnych, co wynikało z opinii sporządzonej przez instruktora rolnego.
Decyzją z dnia 29 grudnia 1980 r., nr 9260-1-32-80 Naczelnik Gminy R. odmówił sporządzenia umowy o przekazaniu gospodarstwa następcy, nazywając ją "odmową przekazania gospodarstwa rolnego". Decyzja została wydana z naruszeniem art. 10 par. 1 Kpa, to jest bez umożliwienia stronie ustosunkowania się do zebranych dowodów i materiałów. Jako uzasadnienie rozstrzygnięcia podano ogólnikowe stwierdzenie, że Stefan P. odsprzedał część gospodarstwa. W aktach sprawy brak jest ustaleń na tę okoliczność. Nie wskazano również w uzasadnieniu, dlaczego okoliczność odsprzedaży części gospodarstwa ma wpływ na treść rozstrzygnięcia. Uzasadnienie zatem nie odpowiadało dyspozycji art. 107 par. 3 Kpa.
W aktach sprawy brak jest odwołania strony od decyzji organu I instancji, jednakże z faktu, że Wojewoda Chełmski, decyzją z dnia 19 sierpnia 1981 r., nr GU.PFZ 4620-142/81, rozpoznał je i utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję, wynika, że odwołanie musiało być wniesione. Zwraca natomiast uwagę fakt, że od dnia wydania decyzji przez organ stopnia podstawowego, do dnia wydania decyzji przez organ stopnia wojewódzkiego upłynęło ponad siedem i pół miesiąca, co stanowi naruszenie art. 35 par. 3 Kpa, brak przy tym w aktach sprawy informacji, czy organ odwoławczy zgodnie z art. 36 Kpa zawiadomił stronę o przyczynie zwłoki i wskazał nowy termin załatwienia sprawy. Odmawiając uwzględnienia odwołania Wojewoda wskazał, że w okresie 5 lat nastąpiło obniżenie wartości gospodarstwa, gdyż w dniu 20 marca 1980 r. odwołujący się zbył 0,95 ha, a obniżenie takie stanowi przeszkodę w przekazaniu gospodarstwa następcy w zamian za emeryturę w myśl art. 2 ust. 1 pkt 4 cytowanej ustawy z 27 października 1977 r.
Decyzje te Stefan P. zaskarżył do naczelnego Sądu Administracyjnego. Przyznając fakt zbycia działki o powierzchni 0,95 ha wyjaśnił, że nieruchomość ta położona była w innej wsi, w odległości 10 km od jego gospodarstwa i uprawianie jej było połączone z dużymi uciążliwościami. Zwracając uwagę, że ma już 80 lat i nie jest w stanie prowadzić gospodarstwa, prosił o umożliwienie mu przekazania gospodarstwa synowi, który w ten sposób znacznie powiększyłby swoje gospodarstwo o areale 2,9 ha położone w pobliżu.
W odpowiedzi na skargę Wojewoda podtrzymał swoje stanowisko.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Artykuł 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin istotnie uzależnia przyznanie rolnikowi emerytury m.in. od tego, że wartość przekazywanego gospodarstwa nie ulega obniżeniu w okresie ostatnich 5 lat prowadzenia gospodarstwa przed jego przekazaniem, chyba że obniżenie tej wartości nastąpiło z przyczyn nie zawinionych przez rolnika. Organy administracji państwowej nie zbadały jednak i nie rozważyły w świetle przepisów prawa, czy sprzedana przez skarżącego niewielka nieruchomość oddalona znaczni od jego gospodarstwa miała wpływ na obniżenie wartości tego gospodarstwa.