1. Odpowiedzialność finansowa z tytułu kosztów pobytu w domu pomocy społecznej osób mieszących się w kręgu określonym w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.) tj. małżonka i krewnych w linii prostej, jest niezależna od zasad dziedziczenia.
2. Należność obciążająca małżonka i krewnych z tytułu kosztów pobytu w domu pomocy społecznej osoby im bliskiej, nie może stanowić długu spadkowego, bo pokrywa koszt pobytu przewyższający 70 % dochodu własnego mieszkańca domu, tzn. cześć opłat pokrywaną przez podopiecznego jego własnym dochodem.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Stanisław Prutis, Sędziowie sędzia WSA Małgorzata Roleder,, sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), Protokolant Marta Marczuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 01 grudnia 2011 r. sprawy ze skargi A. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] lipca 2011 r., nr [...] w przedmiocie zobowiązania do zwrotu wydatków poniesionych zastępczo na poczet opłat za pobyt w domu pomocy społecznej 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Prezydenta B. z dnia [...] czerwca 2011 r., nr [...], 2. stwierdza, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonane w całości do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku, 3. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. na rzecz skarżącego A. K. kwotę 257 (słownie: dwieście pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Skarga została wywiedziona na tle następujących okoliczności.
Decyzją z dnia [...].06.2011r. Prezydent Miasta B. zobowiązał skarżącego A. K. do zapłaty kwoty 17 001,81 złotych tytułem wydatków poniesionych zastępczo przez Miasto B. na poczet opłaty za pobyt w Domu Pomocy Społecznej przy ulicy Ś. w B., babci skarżącego N. K. w okresie od 6.11.2008r. do 31.10.2010r. Organ wskazał, że pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny a do wnoszenia opłaty do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania są obowiązani w kolejności: mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, następnie małżonek, zstępni, wstępni i w trzeciej kolejności gmina, z której osoba została skierowana do placówki, przy czym mieszkaniec domu wnosi opłatę, której wysokość nie przekracza 70% jego dochodu, natomiast małżonek i członkowie rodziny pokrywają koszty ustalone w umowie, którą zawierają z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej w trybie art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Z akt sprawy wynikało, że dochodem N. K. w okresie pobytu w domu pomocy społecznej była emerytura i zasiłek pielęgnacyjny, z których 70 % stanowiło opłatę za pobyt w placówce, niepokrywającą całości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca domu pomocy społecznej. Z tych przyczyn obowiązek ponoszenia odpłatności w pozostałej części spoczywał na zstępnych: synu i córce oraz pełnoletnich wnukach. Córka mieszkanki DPS od dnia 1.08.2010r. wnosiła opłatę na podstawie umowy zawartej z Dyrektorem MOPR. Wcześniej posiadała dochód niższy od kryterium dochodowego. Syn nie wnosił opłaty, gdyż jego sytuacja socjalno-bytowa nie był ustalona, ponieważ nie przebywał na terenie kraju, a w kwietniu 2011r. uzyskano informację, że zmarł. Pięcioro dorosłych wnuków posiadało dochód poniżej ustawowego kryterium dochodowego. Jedynie A. K. posiadał dochód powyżej ustawowego kryterium dochodowego. Skarżący odmówił jednak podpisania umowy określającej zasady partycypowania w kosztach pobytu babci w domu pomocy społecznej. Organ ustalił, że dochód 4 osobowej rodziny skarżącego (strona, małżonek i dwoje dzieci), osiągany w niektórych miesiącach okresu pobytu babci w domu pomocy społecznej przekraczał 250% kryterium dochodowego. Organ ustalił też, że żona skarżącego znajdowała się pod opieką poradni nefrologicznej z powodu przewlekłej choroby nerek, wymagała leczenia farmakologicznego i systematycznych badań.
Organ stwierdził, że w sytuacji gdy istnieją przesłanki świadczące o dobrej sytuacji materialnej osoby zobowiązanej i nie zgadza się ona na umowne określenia wysokości odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej członka rodziny, kierownik ośrodka może skorzystać z prawa: bądź wydania decyzji określającej na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej wysokość zastępczo poniesionych przez gminę wydatków i wskazującą osobę zobowiązaną do zwrotu należności, bądź do wystąpienia do sądu z powództwem o roszczenie alimentacyjne na podstawie art. 110 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej. Jednocześnie organ wskazał, że stosownie do treści art. 64 ustawy o pomocy społecznej, osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej członka rodziny mogą wnosić o częściowe lub całkowite zwolnienie z tej opłaty, jeżeli występują określone w tym przepisie okoliczności. Zdaniem organu, przepis powyższy może znaleźć zastosowanie jedynie wówczas, gdy dana osoba została już osobą zobowiązaną na podstawie umowy zawartej z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej lub na podstawie prawomocnej decyzji administracyjnej dotyczącej zwrotu wydatków poniesionych zastępczo przez gminę. Wysokość kwoty podlegającej zwrotowi przez A. K. tytułem wydatków poniesionych zastępczo przez Miasto B. za pobyt N. K. w DPS w okresie od 6.11.2008r. do 31.08.2010r. wynika z różnicy między średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca w domu, a wpłatą N. K. oraz jej córki oraz wysokością przekroczenia przez dochód rodziny skarżącego wielkości 250% obowiązującego wówczas kryterium dochodowego . Końcowo organ nadmienił, że organ na wniosek zobowiązanego lub pracownika socjalnego może na podstawie art. 104 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej orzec o odstąpieniu od żądania zwrotu należności, odroczeniu terminu płatności należności albo rozłożeniu spłaty należności na raty.