W świetle aktualnie obowiązujących przepisów brak jest podstawy prawnej do żądania zwrotu gospodarstwa rolnego przejętego na rzecz Skarbu Państwa z mocy art. 2 ustawy z dnia 13 lipca 1957r. o zmianie dekretu z 18 kwietnia 1955r. o uwłaszczeniu i uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym (Dz.U. Nr 39, poz. 174) w zw. z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 5.08.1961r. w sprawie opuszczonych gospodarstw rolnych (Dz. 39, poz. 198), bądź żądania wypłaty odszkodowania za takie grunty.
Podstawą taką nie może być także art. 216 ustawy z dnia 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004r. nr 261, poz. 2603 ze zm.), gdyż nie obejmuje on swoją dyspozycją przepisów ustawy, mocą której przechodziły na rzecz Skarbu Państwa opuszczone gospodarstwa rolne.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Stanisław Prutis, Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska (spr.), sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Protokolant Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 17 kwietnia 2008 r. sprawy ze skargi J. M., E. M. i K. M. na decyzję Wojewody P. z dnia [...] października 2007 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie odszkodowania za odebrane gospodarstwo rolne lub zwrotu gruntów 1. oddala skargę; 2. przyznaje adwokatowi M. G. od Skarbu Państwa (kasa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku) kwotę 292,80 (dwieście dziewięćdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt groszy) tytułem wynagrodzenia za zastępstwo prawne skarżących wykonane na zasadzie prawa pomocy.-
Zaskarżoną decyzją z dnia [...] października 2007r. nr [...] Wojewoda P. utrzymał w mocy decyzję Starosty G. z dnia [...] sierpnia 2007r. Nr [...], na podstawie której umorzono postępowanie wszczęte na wniosek J. M. o zwrot lub przyznanie odszkodowania za odebrane gospodarstwo rolne o powierzchni 35,0483 ha, położone na terenie wsi K. i P., gmina G.
U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i prawne:
Wnioskiem z dnia 9 marca 2007r. p. J. M. zwróciła się do Wojewody P. z roszczeniem o zwrot lub odszkodowanie za wywłaszczone przez Skarb Państwa grunty rolne o powierzchni 35,0483 ha, położone we wsi K. i P., gmina G. Wyjaśniła, iż przedmiotowe gospodarstwo rolne należało uprzednio do jej rodziców: J. i A. małżonków M., którzy zmarli pozostawiając trójkę niepełnoletnich spadkobierców, m.in. wnioskodawczynię. Wojewoda P. postanowieniem z dnia [...] marca 2007r. przekazał powyższy wniosek wg. właściwości Staroście G.
Starosta G. decyzją z dnia [...] sierpnia 2007r. nr [...], na podstawie art. 104 i 105 §1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. - Kodeks postępowania administracyjnego, umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie wszczęte przedmiotowym wnioskiem. W uzasadnieniu decyzji organ wyjaśnił, iż w operatach ewidencji gruntów wsi K. i P. gm. G., na spadkobierców J. M., zapisane były grunty rolne o łącznej powierzchni 29,92 ha. Co prawda, wnioskodawczyni określiła ich powierzchnię na 35,0483 ha, ale stan ten dotyczy okresu przed scalaniem gruntów. Po dokonaniu scalania J. M. otrzymał bowiem grunty o powierzchni 30,3917 ha. Pozostałą różnicę w powierzchni organ wyjaśnił tym, iż przy scaleniu ujęto również grunty stanowiące drogi i rzekę Ł. Przedmiotowe grunty na podstawie decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydział Rolnictwa i Leśnictwa z dnia [...] lutego 1965r. Nr [...] zostały przejęte na własność Skarbu Państwa. Przejęcie gospodarstwa nastąpiło na podstawie art. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1961r. zmieniającej ustawę z dnia 13 lipca 1957r. o zmianie dekretu z dnia 18 kwietnia 1955r. o uwłaszczeniu i o uregulowaniu innych spraw związanych z reformą rolną i osadnictwem rolnym, oraz §1 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 1961r. w sprawie opuszczonych gospodarstw rolnych. Organ pierwszej instancji wskazał nadto, iż przepisy ustawy z dnia 15 lipca 1961r. nie przewidywały żadnego odszkodowania za przejęte na rzecz Skarbu Państwa - grunty. Także w aktualnym stanie prawnym brak jest przepisów pozwalających na przyznanie takiego odszkodowania. Końcowo organ wyjaśnił, iż przejęte grunty, stanowią obecnie działki o numerach: [...], [...],[...] i część działki [...] położone na terenie wsi K. oraz działki oznaczone numerami: [...]/[...], [...], [...], [...] i część działek nr [...], [...],[...]/[...] i [...], położonych we wsi P, i są własnością rolników indywidualnych i Skarbu Państwa w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo R.
W odwołaniu od powyższej decyzji J. M. podniosła, że organ I instancji nie uwzględnił dokumentów z Archiwów Państwowych, z których wynika jednoznacznie, iż J. M. był właścicielem gospodarstwa o powierzchni 35,0483 ha. Nadto zarzuciła, iż grunty zostały przyjęte bez zawiadomienia spadkobierców i przekazane osobom trzecim bez ich zgody. Zdaniem odwołującej się zwrot lub odszkodowanie za bezprawnie przejęte grunty należące do jej ojca, jest obowiązkiem urzędników i nie zależy od ich uznania.