Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Roleder (spr.), Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska, sędzia WSA Marek Leszczyński, Protokolant st. sekretarz sądowy Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 25 listopada 2014 r. sprawy ze skargi K. L. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] lipca 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego oddala skargę
U podstaw podjętego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia.
Decyzją z dnia [...] maja 2013 r. nr [...] w sprawie K. L. K. (powoływanej dalej jako: skarżąca) ustalono kwotę nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, wypłaconą w okresie od 1 lutego 2012 r. do 30 września 2012 r., w łącznej wysokości 3200 zł wraz z ustawowymi odsetkami, na rzecz uprawnionej B. K.
Wnioskiem z dnia 22 kwietnia 2014 r. skarżąca zwróciła się o umorzenie ustalonej kwoty nienależnie pobranych świadczeń.
Decyzją z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...] wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta B. Specjalista MOPR w B. odmówił umorzenia skarżącej kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w wysokości 2400 zł oraz odsetek ustawowych w wysokości 613,64 zł naliczonych na dzień wydania zaskarżonej decyzji. W ocenie organu w przedmiotowej sprawie brak jest szczególnych okoliczności uzasadniających uwzględnienie wniosku o umorzenie nienależnie pobranych świadczeń. Wprawdzie wnioskodawczyni jest osobą bezrobotną, jednakże jak podkreślił organ, nie można wykluczyć, że pracę podejmie, co jest wręcz wskazane, a brak ofert pracy nie zwalnia strony z aktywności w jej poszukiwaniu. Skarżącą prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z czwórką dorosłych dzieci. Dwoje z nich ma okresowo orzeczoną niepełnosprawność. Lokal w którym zamieszkuje, należy do jednego z synów i jest zadłużony. Stan zdrowia skarżącej nie uzasadnia, zdaniem organu I instancji, zastosowania instytucji umorzenia. Organ podniósł jednocześnie, że ze stanu faktycznego sprawy nie wynika, aby przekreślone zostały całkowicie możliwości spłaty powstałego zadłużenia, co uzasadnia stwierdzenie o braku słusznego interesu strony dla uwzględnienia jej wniosku. Umorzenie zaległości nie spowodowałoby bowiem poprawy codziennych warunków finansowych, ani życiowych. Potencjalne możliwości uzyskania dochodów przez poszczególnych członków rodziny powodują to, że subiektywnie pojmowana wyjątkowość sytuacji życiowej skarżącej w szerokim spectrum podobnych sytuacji, nie posiada cech szczególnych. Organ zwrócił także uwagę na to, iż wszelkiego rodzaju zwolnienia z obowiązku alimentacyjnego lub świadczeń z nim związanych mają charakter wyjątkowy i w związku z tym powinny być interpretowane w sposób ścisły, a nie rozszerzający. W ocenie organu, umorzeniu zobowiązań stoi na przeszkodzie interes społeczny, bowiem nie zachodzi w przedmiotowej sprawie sytuacja przekreślająca istnienie realnej możliwości zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Subiektywna ocena sytuacji życiowej dokonana przez stronę nie może zaś uzasadniać automatycznego zwolnienia z obowiązków ustawowych.
Odwołanie od powyższej decyzji wniosła K. L. K. podkreślając, że organ w sposób krzywdzący dokonał oceny jej sytuacji życiowej, albowiem nie ma ona żadnej możliwości spłaty przedmiotowego zadłużenia z uwagi na złą sytuację materialną.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. decyzją z dnia [...] lipca 2014 r. nr [...] utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu wydanego rozstrzygnięcia organ wyjaśnił, że podstawę materialnoprawną rozstrzygnięcia w sprawie stanowią przepisy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w szczególności przepis art. 23 ust. 8 tej ustawy, który przewiduje możliwość umorzenia nienależnie pobranego świadczenia alimentacyjnego jeżeli przemawia za tym sytuacja dochodowa, ewentualnie zaistnienie szczególnie uzasadnionych okoliczności dotyczących sytuacji rodziny zobowiązanego. Na tym tle organ podkreślił, że rozstrzygnięcie w przedmiocie umorzenia ma charakter uznaniowy i jest uzależnione od stwierdzenia szczególnych okoliczności opartych na sytuacji dochodowej i rodzinnej. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika wprawdzie, że skarżąca nie uzyskuje żadnych dochodów z pracy lub innej działalności zarobkowej, będąc od dłuższego czasu osobą bezrobotną, a jedynymi dochodami, jakie strona uzyskuje, są alimenty oraz różnego typu świadczenia o charakterze socjalnym. W ocenie Kolegium decyzja o umorzeniu takich należności nie miałaby żadnego wpływu na sytuację dochodową strony, ale wpływałaby na jej sytuację majątkową, tymczasem, ustawodawca nie przewidział, aby w sprawach prowadzonych na podstawie art. 23 ust. 8 ustawy organy właściwe miały mieć na względzie właśnie tę sytuację. W przedmiotowej sprawie, jak zaakcentował organ, istnieje interes strony, polegający na dążeniu do poprawy sytuacji osobistej poprzez redukcję ciążącego na niej zobowiązania, które powstało w wyniku długotrwałego pobierania świadczeń, do których strona nie miała prawa. Podkreślono jednocześnie, że skarżąca pobierała świadczenia z funduszu alimentacyjnego, pomimo braku prowadzenia egzekucji komorniczej, wskutek jej umorzenia na wniosek samej skarżącej. Tak więc doskonale wiedziała, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie mogą jej przysługiwać. Nie bez znaczenia pozostaje też świadomość skarżącej, która była informowana o negatywnych konsekwencjach naruszenia warunków przyznanych świadczeń, będąc osobą pobierająca wcześniej takie świadczenia w długim okresie czasu. Konkludując SKO uznało, że świadczenia nienależnie pobrane, obciążające skarżącą nie powinny zostać umorzone, ponieważ w żadnym stopniu nie przyczynią się do realizacji celu przepisu art. 23 ust.8 ustawy. Umorzenie tych należności nie będzie bowiem rzeczywistą pomocą osobie zobowiązanej, znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej (materialnej lub osobistej), służącą poprawie jej sytuacji dochodowej lub rodzinnej i stwarzającą tej osobie szansę przezwyciężenia trudności finansowych, aby w przyszłości umożliwić jej normalne funkcjonowanie i nie dopuścić do sytuacji, w której stanie się ona wyłącznie beneficjentem pomocy społecznej. Nie wpłynie bowiem na wysokość dochodów skarżącej, nie zmieni jej sytuacji rodzinnej i nie będzie służyło prewencyjnie chroniąc jej przed sytuacją, w której stanie się wyłącznie beneficjentem pomocy społecznej, gdyż de facto taką osobą strona już jest obecnie. Inaczej natomiast przedstawiałaby się sytuacja skarżącej, gdyby przejawiała aktywność w uzyskiwaniu środków finansowych na utrzymanie siebie i swojej rodziny. Wówczas umorzenie należności lub ich stosowne rozłożenie na raty mogłoby, w ocenie Kolegium, zapobiegać pogarszaniu sytuacji rodzinnej i dochodowej i byłoby zgodne z celem ustawy.