Zwrot dodatku mieszkaniowego na podstawie art. 43 ust. 4 ustawy z dnia 2 lipca 1995 r. o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych /t.j. Dz.U. 1998 nr 120 poz. 787 ze zm./ oparty jest na zasadzie winy w rozumieniu przepisów prawa cywilnego /art. 415 Kc/.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Mieczysława D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia 13 października 1997 r. (...) w przedmiocie zwrotu dodatku mieszkaniowego - uchyla zaskarżoną decyzję, (...).
Decyzją z dnia 16 września 1997 r. (...) Prezydent Miasta T. w wyniku wznowienia postępowania zobowiązał Mieczysława D. do zwrotu kwoty 762,96 zł tytułem niesłusznie pobranego dodatku mieszkaniowego za okres od 1 lutego 1995 r., do 31 lipca 1995 r. oraz od 1 lutego 1996 r., do 31 lipca 1996 r. Organ I instancji, po ponownym rozpatrzeniu wniosków z dnia 24 stycznia 1995 r. i z dnia 31 stycznia 1996 r. przyznał Mieczysławowi D. dodatek mieszkaniowy za okres od 1 lutego 1995 r. do 31 lipca 1995 r. w wysokości 18,52 zł miesięcznie oraz za okres od dnia 1 lutego 1996 r. do 31 lipca 1996 r., w wysokości 15,56 zł miesięcznie.
Organ powołał się na art. 145 par. 1 pkt 5 i art. 151 par. 1 pkt 2 Kpa oraz art. 43 ust. 4 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych /Dz.U. nr 105 poz. 509 ze zm./. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że w deklaracjach o dochodach przedłożonych za okres trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku tj. za miesiące październik, listopad i grudzień 1994 r. oraz październik, listopad i grudzień 1995 r. podano zaniżoną kwotę dochodów gospodarstwa domowego, tzn. nie dochody brutto w danym okresie lecz wynagrodzenie miesięczne. Okoliczność ta nie była znana organowi w chwili wydawania decyzji.
W odwołaniu Mieczysław D. podniósł, że dodatek mieszkaniowy przyznano mu na podstawie zaświadczenia z zakładu pracy.
Zaświadczenia Kopalni "Z." w L. są pełnoprawnym dokumentem stwierdzającym zarobek za dany okres. Jest pracownikiem fizycznym i nie może odpowiadać za błędy popełnione przez zakład pracy podczas wystawiania zaświadczeń. Poza tym jest w trudnej sytuacji materialnej. Ma na utrzymaniu żonę i czworo dzieci.
Decyzją z dnia 13 października 1996 r. (...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. Organ odwoławczy stwierdził, że decyzja I instancji jest prawidłowa pod względem merytorycznym i znajduje uzasadnienie w przepisie art. 43 ust. 4 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach, mieszkaniowych.
W deklaracji należało podać dochody z pełnych trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku. Deklaracje o dochodach wypełniał sam odwołujący się. Wyjaśnienia Mieczysława D. nie są dla organu odwoławczego wiarygodne.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Mieczysław D. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji. Podtrzymał argumentację zawartą w odwołaniu. Zaakcentował ponownie brak swojej winy oraz trudną sytuację materialną. Stwierdził, że nie jest w stanie zwrócić żądanej od niego kwoty.
Organ odwoławczy wniósł o oddalenie skargi. Argumentował jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga zasługuje na uwzględnienie. Na mocy art. 21 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ Sąd sprawuje w zakresie swojej właściwości kontrolę pod względem zgodności z prawem. Tak zakreślona kontrola legalności wykazała, że zaskarżona decyzja nie odpowiada wymogom prawa.
Materialnoprawna podstawa rozstrzygania w niniejszej sprawie zawarta jest w przepisie art. 43 ust. 4 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych /Dz.U. nr 105 poz. 509 ze zm./. Przepis ten stanowi, iż jeżeli w wyniku wznowienia postępowania stwierdzono, że dodatek przyznano na podstawie nieprawdziwych danych zawartych w deklaracji lub wniosku albo, że przyznano go w nadmiernej wysokości, osoba otrzymująca dodatek mieszkaniowy jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych kwot w podwójnej wysokości. Art. 43 ust. 4 przewiduje więc swoistą sankcję za pobieranie dodatków przez osoby nieuprawnione lub pobieranie ich w nadmiernej wysokości wskutek podania we wniosku lub deklaracji o dochodach nieprawdziwych danych /por. Aleksander Proksa [w:] A. Mączyński, A. Proksa "Nowe prawo lokalowe z komentarzem", Wydawnictwo Centrum Prawne, Kraków 1995 r., str. 66/. Wobec braku przepisów stanowiących część ogólną prawa administracyjnego materialnego, przy ustalaniu zasad, odpowiedzialności i wymierzaniu "sankcji" z art. 43 ust. 4 cyt. ustawy można, korzystając z wykładni systemowej, posługiwać się pojęciami i instytucjami z zakresu prawa cywilnego materialnego /por. uchwała NSA z dnia 14 października 1996 r. OPK 19/96 - ONSA 1997 Nr 2 poz. 56/. Brak jest podstaw do przyjęcia, że odpowiedzialność z art. 43 ust. 4 ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych ma charakter absolutny.